Sözcük	Türkçe Açıklama
Ab	Su
Abad	Zengin olma, varlıklı olma, bayındır.
Abd	Kul, köle
Abdal	Gezgin derviş. Derviş, Tanrı sevgilisi, kırk din ulusundan biri. Saçlarını, kaşlarını, bıyıklarını ve sakallarını usturayla tıraş ettiren, davul ve dümbeleklerle, sancaklarla toplu halde gezen Şii -Batıni bir derviş topluluğu, doğrudan doğruya derviş anlamına da gelir.
Abdal	Abdal donu
Abes	Boş, asılsız, saçma
Abeş	Kula renkte at, alacalı hayvan.
Ab-ı Efsun	Göz yaşı
Abı Hayat	Ölümsüzlük suyu, bengisu
Ab-ı Hayvan	Dirilik suyu, bengisu
Ab-ı Kevser	Kevser suyu
Ab-ı Mutahhar	Temiz su
Ab-ı Nisan	Nisan yağmuru, söylenceye göre, nisan ayında sedefler, deniz dibinden su yüzüne çıkıp, yağmur danelerini içine alıp. sedef yaparmış.''
Ab-ı zemzem	Kabe yakınlarında bir kuyu ve bu kuyunun Müslümanlarca kutsal sayılan suyu.
Abı-puş	Aba giyen, derviş, fakir
Abidane	İbadet edene yakışacak bir surette.
Abus	Somurtkan
Acem dağları	Batı İran dağları.
Acem	İranlı.
Acep	Acaba
Açak	Açalım
Açaram	Açarım
Açılcağ	Açılınca gelince.
Açılıptur	Açılmıştır.
A'da	Düşmanlar
Adalet	Hak tüze
Adave	Düşmanlık
Adavet	Düşmanlık, buğz, yağılık
Adem	İlk peygamberin adı, insan
Adem	Yokluk, hiçlik
Ademiyet	İnsanlık, insancılılık
Adet	Görenek, sayı
Adib	Edepler, töreler
Adlım	Ünlü, ünü büyük.
Adu taşı	Düşman taşı.
Adu	Düşman, hasım.
Adu	Düşman.
Adü	Düşman, yağı
Adüvan	Can düşmanı
Afak	Ufuklar, gökyüzünün kenarları
Agah	Vakıf, bilen.
Ağ lavaş	Yufka ekmek. Ak undan yapılmış yufka ekmek.
Ağ mercan	Ak mercan. [mec. Ak meme, sevgilinin süt gibi ak olan memesi.]
Ağ	Ak.
Ağca ceyran	Ak ceylan. ''Ağca ceyran sürme çekip gözüne.'' (Ak ceylana benzetilerek sevgilinin güzelliğinin vurgulanması.)
Ağca	Akça, aka yakın, alacalı.
Ağ-gızıl	Ak, kızıl karışığı renk, alacalı
Ağıl	Koyun ve keçi sürülerinin gecelediği çit ya da duvarla çevrildiği yer.
Ağır sufra	Şölen sofrası.
Ağır zürbe	Yabankazı, yabanördeği, turna gibi kuşların uçarken yaptıkları büyük dizi, katar.
Ağlaram	Ağlarım.
Ağmak	Akmak, karışmak. ''Sırdaş olup ağ sulara.''
Ağu	Ağı, zehir.
Ağyar	Başkaları.
Ah ü firaz	Ah edip inlemek, ağlamak.
Aharam	Akarım. ''Aharam seller içinde.''
Ahd ü peyman	Yemin, and.
Ahd	Vadetme, söz verme.
Ahdipeyman-ahdipeyman	Ant, anta dayalı sözleşme, antlaşarak yapılan sözleşme.
Ahenger	Demirci.
Aheste	Yavaş, ağır, yavaş yavaş
Ahıl	Akıl
Ahi	Esnafı öğütleyen Fütuvvet ehlinin şeyhi, Kardeşim (Bir esnaf teşkilatı olan ve bilhassa XIII-XVI. yüzyıllarda, Anadolu ve Rumeli'de yaygın bulunan Fütuvvet ehli şeyhlerine de <<ahi>> derlerdi)
Ahibba	Dostlar , sevgililer
Ahir	En son, sondaki, nihayet son olarak.
Ahlak	Huylar, davranışlar, Etik.
Ahmer	Kırmızı , kızıl.
Ahsen	Çok güzel
Ahsen-i takvim	En güzel kıvama koyma, Cenab-ı Hakkın her şeyi kendisine layık en güzel kıvam, sıfat ve surette yaratılması.
Aht	Sözleşme
Ah-u zar	Yüksek sesle ağlama, dövünme.
Ahü	Ceylan, güzellerin gözü (Mec,)
Ahval	Durum, durumlar.
Ahval	Haller vaziyetler , oluşlar .
Ahz	Almak
Akça	Para
Akdem	İlk, önce, önceki, daha önceki
Akıl yetirmek	Akıl erdirmek.
Akl-ı cüz	Cüz'i akıl, tikel us
Akl-ı Küll	Tüm akıl; Tanrı bilgisi
Akl-ı Mead	Ahirete dönük akıl
Akşamaca	Akşama değin, akşama kadar.
Aktöre, Atayi	Armağan.
Al duvağ	AI duvak. Gelinin yüzüne örtülen al renkli ipek örtü, duvak.
Al malı	Yağlık, başa bağlanan örtü, al renkli çapı, vala
Al	Hile, aldatma işi.
Ala göz	Ela göz.
Ala	Ela.
Alacabaz	Doğan, aladoğan, ''Eli alacabazlının''
Aladağ salı	Aladağ düzlükleri.
Aladağ	Erciş'in kuzeyinde yer alan dağ sırası. Dede Korkut'ta da geçer. Van Gölü'ne dökülen Deliçay, Hacıdere ve Zilan akarsuları Aladağ sır.asından doğar.
Alaik	Alakalar, ilgiler
Alak	Alalım.
Alakaftan	Alaca kumaştan yapılma giysi. Kınalı kekliğin (dağ kekliğinin) siyah ve pas rengi gerdan ve siyah çizgilerle bezeli yan tüyleri.
Alasan	Alasın.
Alçağ [alçah]	Alçak yer, yüksel olmayan yer.
Alçağa	Alçak yere.
Alçak	Yüksek karşıtı, yüksek olmayan yer ova.
Alef	Cana yakın, teklifsiz.
A'lem	Daha iyi bilir, bilirim
Alem	Yeryüzü ve gökyüzü nesnelerinin tümü, Evren. Dünya, Acun.
Alışaban	Tutuşarak. ''Alışıban yanaram men''
Alışmak	Tutuşmak, alev almak, alevlenmek.
Al-i aba	Muhammed, Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin'den oluşan
Al-i Yezid	Muaviye'nin oğlu Yezid ve onun soyundan gelenler
Ali	Büyük, yüksek, üstün, yüce, aziz olan.
Ali	Hazreti Muhammed'in damadı ve amcası Ebutalib'in oğlu .
Alişan	Şan ve şerefi büyük olan, meşhur, bir çeşit lale.
Allah-amandır	1-Şaşma, beğenme duygusunu gösterme. 2-Allah aşkına.
Alma teki	Elma gibi, elma benzeri.
Alma	Elma.
Aluptur	Almıştır.
Alvala	Al renkli ipek dokuma yüz örtüsü.
Amal	Amel, yapılan iş, eylem, edim.
Aman	Sığınca, koruyucu, dayanma gücü, umut.
Amana düşmek	Sığınarak bağışlanma ya da yardım dilemek
Amanat	Emanet.
Amanı aldırma	Umursamazlık, zora koşma
Amber	Amber kokusu, güzel koku. [Amberbalığı'ndan elde edilen güzel kokulu kül rengi madde, güzel kokulu kimi maddelerin ortak adı ]
Amel	Niyet, itaat, dini bir emri yerine getirme. (Bi amel
Anasır	Elemanlar , öğeler.
Anber	Amber.
Andelip	Bülbül, seher kuşu.
Annac-annaç	Karşı, karşı yön. ''Annacımdan gelen güzel''
Aparmak	Götürmek, alıp gitmek. ''Felek can aparır...''
Arabi	Arapça, Arap kavmine mensup.
Araram	ararım.
Arasın	Arasını arasında tanınmış ''Tayyi'' kabilesine mensup ve cömertliği ile tanınmış ''İbnü Abd­-illah Bin Sad'ın lakabı.
Arayı arayı	Araya araya
Araz	Aras Nehri.
Argaç	Davarların açıkta toplu olarak yattıkları yer, düz dağ sırtları.
Arkuru-arkurı inen	Karşı çıkan.
Arma	Eskiden erkeklerin, askerlerin bellerine bağladıkları fişeklik.
Arş	İslam dini inanışına göre göklerin en yüksek katı, dokuzuncu kat gök.
Arz'edilen-arzu ediben	Arzu ederek, arzulayarak.
Arzıhal	Sunu, sunma. ''Arzıhal eyledim visal baçımı''
Arzın al	Arzu ettiğini al. (88/3) [arz
Arzı'nan Kamber	Yaygın bir halk hikayesinin kahramanları Arzu ile Kamber.
Arzuman	Arzu, dayanılması güç istek.
Asitan	Dergah, tekke, kapı eşiği.
Aslı hariç	Soyu belirsiz, yabancı.
Aslı kıt	Soysuz, verimsiz.
Aslı pak	Temiz soylu
Asuman	(Asman) Gök, sema.
Aş	Yemek
Aşarsız	Aşarsınız
Aşere -i Mübeşşere	Cennete gidecekleri Hz. Muhammed tarafından bildirilen on İslam büyüğü Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali, Talha bin Ubeydullah, Zübeyr bin A vvam, Abdurrahhman bin A vf, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Sait bin Zeyd, Sad bin Ebi vakkas.
Aşık Emrah	Ercişli Emrah.
Aşık mısan	Aşık mısın.
Aşıkan	Aşıklan gibi, açıkçasına.
Aşırma	Kova, bakraç.
Aşikar	Açık, gizli değil
Aşina	Bildik, tanıdık
Aşiyan	Kuş yuvası, ev , mesken
Aşk dolusu	Halk inancına göre Pir'in, Üçler'in, Erenler'in içirdiği aşk şarabı.
Aşlak	Aşılama, aşı.
Aşna	(Aşina) Bildik, tanıdık, bilen, tanıyan, ahbab.
Aşna	Aşına, dost, tanıdık.
At	Satranç oyununda iki taşın adı.
Ataş-ataşa	Ateş, ateşe.
Ataşına	Ateşine.
Ataşlara	Ateşlere.
Ataşlı	Ateşli.
Ati	İyilik, ihsan
Atlanıban-atlanuben	Atla, atlanarak, atlı olarak.
Attar	Güzel kokular satan, aktar.
Avara	Avare, boş, yararsız.
Avara	Boşta gezmek, işsiz, oyalanmak.
Avare	Başı boş, işsiz.
Avatmak	Avutmak, teselli etmek
Avaz	Yüksek ses
Avcu	Avcı
Avdet	Dönüş
Avlak	Av alanı. (avlağı-Av alanı)
Avn	Yardım, yardım eden
Avsın almaz mar	Büyü, tılsım tutmayan yılan.
Avsın	Büyü, tılsım.
Avuni	Avını.
Avurd	Yanağın iç tarafı, boş yeri.
Avurmak	Eğilmek, çevirmek
Ayakça	Ayak kelepçesi, ayak bağı.
Ayan	Belli, açık, meydanda
Ayat	Ayetler
Aydıvar	Söyler
Ayet	Kur'an'ın herhangi bir cümlesi.
Ayet-i Kurba	Kur'an Şura suresinin 23. ayeti. Burada ''Ya Muhammed sen ümmetine söyle ki; size tebliğ ettiğim din hükümlerine mukabil akrabana (yakınlarına) muhabbetten başka bir şey istemem'' denmektedir. Ayette ''akrabanın karşılığı'' fil-kurba'' sözcüğü bulunduğu için ayet bu adla anılmaktadır .
Ayine	Ayna
Aylak	İşsiz güçsüz
Aymak	Söylemek, hitab etmek
Aymak	Uyanmak, farkına varmak.
Ayn	Göz, göz pınarı, asıl, kendisi,
Ayn el yakin	Gönül gözü. Tanrı'yı gerçek olarak gözle görerek bilme, sofilere göre bilgi, bilmek, görmek ve olmak aşamalarına ayrılır. Bir şeyi bilmeye ''ilm-el yakıyn'', bilgisini görüş haline getirmeye ''ayne'l­ yakıyn'', bilginin oluş haline gelmesine ''Hak el yakıyn'' denir.
Ay'nan	Ayla, ay ile ''yeri ay'nan gün'ün arasındadır.''
Aynası	1. Yüzü, 2. Göksü.
Ayn-el -yakin	Bir şeyi kendi gözüyle görüp öğrenme.
Ayn-i irşid	İrşadın ta kendisi. Aydınlatma
Ayn-i rah	Yol gözlemek.
Ayrılmanam	Ayrılmam, ayrılamam.
Azad	Serbest bırakma, azat.
Azheri	Belli
Azim	Kesin karar verme, irade
Azimet	Gitme, gidiş
Aziz	Sevgide üstün tutulan
Azizan	Dostlar , erenler
Azl	İşten çıkarma
Azmış	Yol sapıtmış
Bab	Bahis, kapı.
Babullah	Allah kapısı.
Bac	Baç.
Baç	Haraç, vergi
Baç	Osmanlı imparatorluğunda gümrük vergisi, zorla alınan para harç.
Bade	1. Esriklik veren içki. 2. Pir'in, Üçler'in, Erenler'in içirdiğine inanılan aşık edici içki, şarap.
Baden	Semiz, İri gövdeli kimse.
Bad-ı saba	Bahar sabahları, gün doğumunda esen hafif yel.
Bad-ı saba	Seher yeli.
Bad-ı sabah	Bad-ı saba
Bağ ı Cennet	Cennet bağı, cennet benzeri bahçe.
Bağ	1. Demet, deste, 2. Üzüm kütüklerinin dikili olduğu toprak parçası, üzümlük. 3. Bahçe.
Bağ-bağat	Bağ, bağçe
Bağban	Bahçıvan, bağcı.
Bağır	1.Yürek, gönül 2.Göğüs 3. Sine
Bağman	Bahçıvan, bağcı.
Bağrı veran	Gönlü yıkık, üzgün.
Bağu bahçe-bağu bahca	Bağ-bahçe.
Bağvan	Bahçıvan, bağcı.
Baha	Değer.
Bahah	Bakalım, görelim.
Bahar	Bakar
Bahaya kalmak	Değer biçilebilir olmak.
Bahça-bahça	Bahçe
Bahr	Deniz, büyük göl veya nehir .
Bahr-ı muhit	Okyanus.
Bahr-ı zulmet	Zulmet denizi.
Baka	Tutam, demet, beste.
Bakaram	Bakarım.
Bakasız	Destesiz.
Bakı	Baki, sürekli, kalıcı.
Bakırsan	Bakıyorsun.
Bal ü per	Kanat.
Bala	Çocuk, yavru.
Balaban göz	Keskin bakışlı, iri güzel göz.
Balaban	1. Sazlıklarda yaşayan, tüyleri kızıl-külrengi karışığı renkli, iri bir kuş. 2. Atmaca, doğan gibi avcı kuşlara kimi bölgelerde verilen ad.
Balınan	Balla, bal ile.
Balkımak	Parlamak.
Ban	Otluk.
Banay	1. Taşlı, kıraç toprak, yamaç. 2.Batı yönü.
Banı	(Bani) Kurucu, yapan, yapıcı, bina edici.
Bannamak	Ötmek, seslenmek.
Bar	1.Yük. 2.Ürün, verim. 3.Meyve ağacının ilk verimi.
Bara gelmek	Meyve ağacının ilk verime durması, ilk veriminin olgunlaşması.
Barekallah	[Barek-Allah] Kutlu olsun, hayırlı ve bereketli olsun.
Barhane	Tutulmuş yük, kervan, kafile.
Barı	Bari, hiç değilse, hiç olmazsa.
Bari	Tanrı.
Basmışam	Basmışım.
Baş bulama	Utanarak başı öne eğme, yana çevirme.
Baş gözel	Baş güzel, güzellerin başı.
Başa yetmek	Sona ermek,
Başına dolanmak	Başa dönmek, başına dönmek.
Başına dönmek	Bir konuyu ya da bir durumu yalvarışla anlatmak, istekte bulunmak.
Batıl	Boş, beyhude, yalan, çürük.
Batın	İç, dahili, gizli, sır, esrar.
Bay	Varlıklı kimse.
Bayler	Bağlar.
Baz	Bir şeyin küçük kısmı, parçası, bir miktar, bir kısım.
Baz	Doğan.
Becare-becare	Biçare, çaresiz, umarsız.
Bed	Bet, kötü, yakışıksız.
Bedahşan (Badakşan)	Afganistan'da eyalet. Merkezi Feyzabat şehridir. Kökçe nehrinin yukarı yatağında çıkan -bir yakut türü olan- lacivert taşıyla ünlüdür.
Bedir nar	mec. Meme.
Bedir	Dolunay.
Bedirlenmiş ay	Dolunay
Bedov at	Soylu at, Arap atı.
Beg	Bey, ulu kişi.
Begler	Beyler, ulu kişiler
Beğlerinen	Beylerle, beyler ile.
Beka	Devamlılık, sabitlik.
Beklersen	Beklersin, bekliyorsun.
Bel	İnsan bedeninin göğüsle karın arasında kalan daralmış bölüm, bel.
Bele	1.Böyle, böylece 2.Birlikte
Belenmek	Bulanmak, bulaşmak
Beli bükülmek	Beli bükülmek, güçsüz ve umarsız kalmak.
Beli	(Beli best) Evet.
Belik	Saç örgüsü.
Belini bükmek	Belini bükmek, umarsız olmak.
Bend	1.Su benti, büget 2.Bağ, tutarlılık.
Bend	Bağ, yular , bağlama.
Bende defteri	Kul defteri.
Bende	Köle, kul, hizmetkar.
Bene	Bana.
Benefşe	Menekşe
Benevşe	Menekşe.
Bengi	Tiryaki, esrarkeş.
Benövşe	Menekşe
Benövşeni	Menekşeyi, menekşesini.
Benzek	Nazire
Benziyirsen	Benziyorsun.
Berat	Rütbe, nişan ve imtiyaz verildiğini bildiren ferman.
Berbad eylemek	Berbat etmek, yıkmak, bozmak, dağıtmak.
Berdar	Tutucu, itaat edici ve ettirici, asılmış.
Bergüzar	Hediye.
Berhava	Boş, faydasız.
Beslenen	Beslenen.
Beş arşın bez	mec.Kefen
Beş	Beş sayısı.
Bey	Arap abecesinin ikinci harfi.
Beyhuşt	Kökünden, dibinden kopmuş olan, koparılmış.
Beyrek	Oğuzlar'ın destan kahramanı ''Bamsı Beyrek''. Bamsı Beyrek destanının en eski kolu -biçimi- ''Dede Korkut Kitabı''ndadır. Beyrek'in mezarının Bayburt'ta, Duduzar köyünde olduğu inancı yaygındır.
Beytullah	Allah'ın evi, kabe.
Beytullah	Tanrı evi, kabe.
Bezenmek	Bezenmek, süslenmek.
Bezestan	Değerli eşyanın satıldığı kapalı çarşı.
Bezirgan	Kervan, tüccar
Bezirgan	Tacir, tüccar, alış veriş eden esnaf.
Bezm	Meclis.
Bezm-i irfan	Olgun, kamil İnsanlar meclisi.
Bıçağ	Bıçak.
Bıldır	Geçen yıl.
Bi mekan	Y ersiz yurtsuz.
Bi-basar	Gözü keskin olmayan, görmeyen.
Bidar	Uyanık, uykusuz.
Bider	Tohum.
Bi-gane	Kayıtsız, alakasız, dünya ile ilgisini kesmiş olanlar.
Bigüman	Umutsuz, bilgisiz.
Bi-huş	Akılsız.
Bikir (Bikr)	Bozulffiamış, temiz.
Bilbil	Bülbül.
Bile	Birlikte, bir arada.
Bilekçe	Kolbağı, kelepçe.
Billah	Tanrı adına içilen ant.
Bilmez	Bilgisiz, nobran, nadan.
Bilmir	Bilmiyor.
Binin	Binini.
Birez	Biraz.
Birin	Birini.
Bi-vefa	Vefasız.
Bizar	Bıkmış.
Bizzazure	Zaruri olarak.
Boyağ	Boya.
Boyu selv ağacı	İnce-uzun boylu, selvi boylu.
Boyunnu	Boyunlu.
Boz at	Boz donlu at .
Boz	Açık toprak renginde olan, külrengi.
Boz-bulanık	1.Dumanlı, tipili, sisli. 2. Duru olmayan, çok bulanık.
Boz-ötergi	Tarlakuşu,
Bögün	Bugün.
Böhtan	Bühtan, iftira, kara çalma.
Böyüten	Büyüten.
Bubal	Vebal.
Buhağ	Çene altı, sakal.
Bulmuşam	Bulmuşum.
Bulum mı-mi	Bulayım mı?
Bulundi	Bulundu.
Burak	Girdap, anafor.
Burçak	Baklagillerden, taneleri hayvan yemi olarak kullanılan yıllık bir yem bitkisi. Bu bitkinin mercimeğe benzeyen tanesi.
Burma	Büklüm, kıvrım.
Bus etmek	Öpmek.
Buse	Öpüş.
Buyumuş	Bu imiş.
Bühtan	Yalan, iftira.
Bükülmek	Dönmek, eğilmek.
Bülbül teki	Bülbül gibi.
Bülmek	Bilmek.
Bülmez	Bilmez, bilgisiz, nobran.
Bülüm	Bileyim.
Bünyad	Temel, esas, yapı, bina.
Bünyan	Yapı, bina.
Bürünüptür	Bürünmüştür.
Büryan	Biryan kebabı. Kuzu ya da koyun etinin yarım ya da tam gövde olarak tandırda
Caba	Fazladan, üstelik, bir şey ödemeden alman şey .
Cad	Darı ekmeği.
Cah etmek	İtibar etmek.
Cah	Makam, itibar.
Cahallığ	Gençlik çağı.
Caht	Bile bile inkar etme.
Cam	Kadeh, bardak, şişe ve toprak cinsinden şarap kadehi.
Can ürekten	Candan yürekten, içtenlikle, severekten.
Canal	Canan, sevgili.
Canan	Gönülden sevilen, gönül verilmiş olan kadın.
Canın	Canımın.
Canpolat Dev	Bir masal yaratığı.
Cansız at	Tabut, salaca.
Car	Çarşaf, komşu, yardımcı, medet eden.
Cayız	Caiz, olabilir, yakışık alan.
Cazu	1. Cadı, oyunbaz. 2. Çok güzel.
Cecim	Cicim, örtü ya da perde olarak kullanılan ince kilim.
Cefa	Büyük sıkıntı, üzgü.
Cefakar	1.Cefalı. 2.Cefa eden.
Cehl	Cahillik, ilimden mahrum olmak, tecrübesizlik.
Cellat amanı	Ölüm cezasına çarptırılmışlara, ölüm yargısının uygulanmasından önce, son isteği için tanınan süre.
Cem olmak	Toplanmak.
Cemal	Yüz güzelliği.
Cemalınnan	Cemalinden, yüz güzelliğinden, yüzünün güzelliğinden.
Ceran	Sevimli, uzun boylu.
Cevahir	Cevherler , çok kıymet verilen ve az bulunan şeyler. Çok kıymetli maden veya taşlar. Çok kıymetli söz veya faydalı yazılar.
Cevahir	Şah Abbas'ın soylu hizmetçisi.
Cevli cevran eylemek	Dolaşmak.
Cevr etmek	Eza, cefa, eziyet, zulüm, sitem etmek. Tarikat adamının ruhen ilerlemesine mani olan şey.
Cevr	Eziyet.
Ceyran	Ceylan.
Cığa tel	Erkek yabanördeğinin kuyruğunun üstündeki kıvrık yeşil tüyler ve yeşil kanat telekleri.
Cığa	Yeşil.
Cığalı koşma	Cinaslı koşma, sorguculu koşma.
Cılga	İnce yol.
Cidar	Duvar.
Cim	Osmanlı alfabesinin altıncı harfi olup ''ebced'' hesabında üç sayısının karşılığıdır.
Cinas	Çok anlamlı bir sözcüğün, her kezinde başka bir anlamını öngörerek yapılan bir söz oyunu sanatı. Değişik cinas biçimleri vardır. [Tam cinas, birleşik cinas (benzeşmeli cinas, farklı cinas), basit cinas, eksik cinas...] Eski Edebiyat'ın bu yaygın söz oyunu sanatından Halk Edebiyatı da nasiplenmiştir. Özellikle manilerde cinasa çok rastlanır.
Civan	Genç. Genç ve yakışıklı olan.
Coşarsız	Coşarsınız.
Cur'a	Yudum.
Cuş eylemek	Coşmak, kaynamak.
Cüda	Ayrılık, ayrılmış.
Cünun	Değişik.
Cürmümü	Suçumu.
Çağrışmak	Bir ağızdan bağırmak, yaygara etmek.
Çal	Ala renk.
Çalhandı	Çalkandı
Çalhanmah	Çalkanmak.
Çallı-çapraz	Çapraz çizgili bir şal deseni.
Çalma	1.Başa sarık gibi bağlanan düz ya da işlemeli kumaş. 2.Çember de denilen baş örtüsü, çetme.
Çalmak	Doğmak, vurmak, atmak
Çapraz	Eğik olarak birbiriyle kesişen.
Çar anasır	Dört unsur , dört temel unsur .(Toprak-su-hava-güneş)
Çar hisar	Dört kale burcu.
Çar köşe	Dört köşe.
Çar	Dört.
Çarh	Çark, felek, gök, devreden, dönen.
Çar-havuz	Büyük havuz.
Çarh-ı devvar	Durmayıp dönen.
Çarh-ı gerdun	Dönen çark. (Dönen dünya)
Çarh-ı zaman	Dönen zaman, devir.
Çar-pare	Dört parça, dört kısım.
Çarpaz dağlamak	Çapraz dağlamak.
Çarpaz	Çapraz.
Çatmak	1.Yetmek. 2.Üzücü olaylarla karşılaşmak, uğramak.
Çekmişem	Çekmişim.
Çeper	1.Engel, çit, kamıştan yapılan çit . 2.Kırık dal ve yaprak kümesi.
Çerağ	Mum, çıra.
Çeri	Asker.
Çetme	İşlemeli baş örtüsü, sırma işlemeli baş örtüsü, çalma.
Çevre	Sırma işlemeli baş örtüsü, mendil.
Çevrişir	Dönüşür.
Çevrüşmek	1 .Dönüşmek. 2.Devinmek dönmek.
Çevrüşüpsen	Dönüşmüşsün, dönmüşsün.
Çeyman	Kıl ya da yünden dokunma yamçı, kepenek.
Çıham	Çıkayım.
Çıhdım	Çıktım.
Çıhıp	Çıkmış.
Çıhmış	Çıkmış.
Çıhsa	Çıksa.
Çıra	Çerağ, kandil.
Çırağ	Çerağ, kandil, mum, ışık.
Çiçeğisen	Çiçeğisin.
Çifte hal	Çifte ben.
Çimennİ	Çimenli.
Çimmek	Yıkanmak.
Çin	1.Çünkü, için. 2.0muz.
Çit	Başörtüsü, yemeni.
Çiyn	Omuz.
Çoh	Çok.
Çövre	Çevre
Çün	Çünkü.
Çüt	Çift.
Çüter çüter	Çifter çifter.
Dad	1.Yakınma anlatan, vah, eyvah anlamında bir ünlem. 2. Ey, hey anlamında bir ünlem.
Dağ salı	Dağ düzlüğü, dağ eteği.
Dağ	Kızgın demirle vurulan özlük belirtici damga, işaret, nişan.
Dağdağa	Çekişme, anlaşmazlık.
Dağlanmak	1 .Kızgın demirle damgalanmak. 2. Yanmak. 3.Sağaltma amacıyla vücudun yaralı ve sayrılıklı bölümlerinin kızgın demirle yakılması.
Dağlı	Damgalı.
Daha	Bundan sonra.
Daim	Sürekli, her an, daima.
Dal	Omuz, omuz başı.
Dalam	Dalayım
Dalda	Gölge.
Daldalanmak	Gölgelenmek.
Daldalık	Gölgelik.
Dalgerdan	1.Güzel göğüs. 2.Vücudun omuzla birlikte göğüsten yukarı bölümü, büst. Dalıptır
Dallanmak	Salınmak, sallanmak.
Daluptur	Dalmıştır, dalıyor
Dam	Tuzak.
Dane	Tane, tohum, çekirdek.
Dane-i kısmet	Kısmet tohumu.
Danışmak	Konuşmak.
Danıştırmak	Konuşturmak.
Dankilom	Rum kadın ismi.
Dar çekmek	İdam edilmek.
Dar gün	Kara gün; sıkıntılı, zor, bunalımlı an.
Dar I	Sıkıntı, bunalım .
Dar II	Darağacı, ölüm hükümlülerini asmak İçin kurulan -kullanılan- sehpa.
Dar	Ev, yer, dar ağacı.
Dara çekilmek	Dağarcında idam edilmek, asılarak İdam edilmek.
Dara çekmek	Darağacında idam etmek.
Dara düşmek	Sıkıntıya düşmek, zorda kalmak, bunalmak.
Daranmak	Taranmak.
Dar-ı Mansur	Hallac-ı Mansur'un idamı.
Darılıpsan	Darılmışsın.
Darıyıp	Taramış.
Dartmak	Tartmak.
Daş	Taş.
Daylak	Tüylü devenin erkeği.
De ki	Sanki, tut ki.
Değer	Dokunur.
Değilem	Değilim
Değilem	Değilim.
Değişke	Varyant.
Dehr	Dünya, zaman, devir.
Dehr-i zulmet	Zulüm devri.
Dem etmek	Sazla çalıp, söylemek.
Dem	Soluk, nefes, ses.
Deman	(Damen) etek.
Demek	Söylemek.
Demi devran	Dünya demi. (Devir zamanı)
Demkeş	Devamlı öten bir güvercin cinsi, şarap içen
Der	Der, söyler
Dercetmek	Toplamak.
Derde çatmak	Derde düşmek.
Derdimend	(Derdmend) tasalı, kaygılı, dertli.
Dergah	Tekke.
Derilmek	Toplamak.
Deriptir	Toplamıştır.
Dermek	Toplamak.
Dertli Emrah	Ercişli Emrah.
Derun	İç taraf, dahil, kalp.
Dest	El.
Deste	Demet; sıra.
Devran	Dünya, zaman.
Devr-i cihan	Dönen dünya.
Devşirmek	Toplamak, toparlamak.
Deyer	Der ki, söyler ki.
Deyişmek	Karşılıklı şiir söylemek.
Dırığ	Esirgemek.
Di	Söyle.
Didar	Yüz, çehre.
Didarın kıyamete kalması	Sevgiliyle kavuşmanın, sevgiliye kavuşmanın kıyamete kalması.
Dide seli	Gözyaşı.
Dide	Göz.
Dilber	Güzel.
Dilçevüren	Dilçeviren, söz gezdirici, dedikoducu.
Dildar	Sevgilisinin gönlünü çelmiş.
Dil-inen	Dil ile [dilinen=diliyle ]
Dimek	Demek, söylemek
Din uğrusu	Din hırsızı.
Dinnemek	Dinlemek.
Dinnemez	Dinlemez.
Dir	Derlemek, toplamak, bir araya getirmek.
Diskinmek	Korkudan sıçramak
Diş	Düş, rüya.
Divana	Divane.
Diyek	Diyelim, söyleyelim.
Diyeller	Derler, söylerler.
Diyer	Der, söyler.
Diyiş	Deyiş, şiir.
Dodağ [dodah]	Dudak.
Dodağınnan	Dudağından.
Doğancı	Erciş'in Altındede (Zilan) bölgesindeki eski bir yerleşim alanı.
Dolama	Çuha giysi, kat kat giysi.
Dolu	1.İçki. 2.Halk inancında Pir'in , Üçler'in, Erenler'in-Hakk katından aşıklık verilenlere sunduğu kutsal içkiyle dolu kadeh, kase.
Donburcuh-dunburcuh	Tomurcuk.
Doru	Bir at tonu. [Gövdesi kızıl, yelesi ve (çoğunlukla) ayakları kara olan at.]
Dost	1. Tanrı. 2. Sevgili
Dostlar dostu	Zor durumda kalana yardım edici Hızır.
Doymiyi	Doymuyor.
Döndi	Döndü.
Dönmenik	Dönmeyiz.
Dört iklim	Dört yön; Doğu, batı, güney, kuzey yönlerindeki ülkeler.
Dört kitap	Büyük dinlerce kutsal sayılan dört din kitabı. Kur'an, İncil, Tevrat, Zebur .
Dört köşe	Dört yön. Doğu, batı, kuzey, güney yönleri, bu yönlerdeki ülkeler, yerler.
Döş	Etek.
Döşek	Yatak, minder.
Döşürmek	Devşirmek, toplamak.
Dözmek	Katlanmak, dayanmak.
Dudu	(Tuti) Dudu kuşu, papağan.
Dudu	Papağan türünden, taklit yapan bir kuş.
Duman	Bulut, sis.
Duram	Durayım.
Durasan	Durasın.
Durasız	Durasınız.
Durmuşam	Durmuşum.
Durmuyi	Durmuyor.
Durna	Turna.
Durupsan	Durmuşsun, duruyorsun, durmuşsan, duruyorsan.
Dutar	Tutar.
Dübeş	Tavla oyununda zarların iki beşi göstermesi.
Dübür	İki yaşındaki erkek keçi.
Dügü	Pirinç.
Dühan	Tütün, duman. Kur'an-ı Kerim'in 44. suresinin adı.
Dülbent	Yazma.
Dür eyle	Uzak dur.
Dür	İnci.
Dür	Uzak, doğmak, bölüm. İlahi rahmetten kısmen veya tamamen yoksun olma
Düş	Rüya.
Düşdi	Başladı, koyuldu.
Düşeliden	Düştüğünden beri, düştüğü an.
Düşem	Düşeyim.
Düşersiz	Düşersiniz.
Düşgüni	Düşkünü.
Düşim	Düşeyim.
Düşmek	İnmek.
Düşüpsen	Düşmüşsün, düştün.
Düşüptür	Düşüyor, düşmededir.
Düz	Kır, ova, çöl.
Düzmek	Dizmek, sıralamak, süslemek.
Düzülür	Dizilir, sıralanır.
Eazi	Aziz, izzetli, yüksek.
Ebrişim	Kalınca bükülmüş ipek, iplik, saç, ibrişim.
Ebru	Kaş.
Ebrüm ebrüm	Büklüm büklüm, dalga dalga.
Ebtüm	Dalga, büklüm.
Ecel kuşları	Doğan, şahin, atmaca gibi avcı-yırtıcı-kuşlar.
Ecel kuşu	Ölüm.
Eda	Biçem [üslup], çalım, işve, naz.
Eder	Der, der ki.
Edim	Edeyim.
Edin	Edin, verilen, eyleyin.
Edip	Ederek, etti.
Edna	Basit, değersiz.
Efgan	Yüksek sesle yakınma, inleme.
Eflak	Felek, felekler , gökler , alemler.
Efsun	Sihirli, büyülü, çekici.
Egans	Göl sularının 1841 'de yükselerek Erciş Kalesi'ni kaplamasından sonra, halkın Erciş Kalesi'ni bırakarak yerleştikleri köy, bugünkü Erciş'in kurulu bulunduğu yerin 1841'den önceki adı.
Eger	Eğer.
Eğlemek	Oyalamak, alıkoymak, geciktirmek.
Eğlen	Dur, oyalan.
Eğlenmek	Oyalanmak, gecikmek.
Eğleşmek	Durmak, beklemek, oyalanmak.
Eğn	Boyun.
Eğnine	Üstüne.
Eğrice tel	Erkek yaban ördeğinin kuyruğunun üstündeki kıvrık, yeşil tüyler.
Eğrice	Eğri, kıvrık, kıvrılmış.
Eğva	(İğva) Azdırma, baştan çıkarma.
Ehdipeyman	(bkz
Ehl-i beyt	Hane halkı, Hz. Muhammet'in ailesi. Hz. Muhammet, Hz Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin.
Ehlidil	Gönül eri, sevecen.
Ekdam	Gayret ve sebatla çalışma.
El aman	Bozgun ve sızlanma anlatır.
El I	Yabancı.
El II	Oymak, oba.
El III	İI, ülke.
El tutan	EI uzatan, yardım eden.
Elden ele	İlden ile, ülkeden ülkeye.
Ele [eyle]	Öyle, o biçim.
Elete	Ulaştıra, ilete, iletsin.
Elif	1.Uzun ve ince boy yerine kullanılan bir benzetme. 2.Arap abece'sinin İlk harfi.
Elif	Arap alfabesinin ilk harfi.
Elifterezisi	Uzun ve hafif yay biçimi [kaş benzetmesİnde kullanılır.]
Elim	Bilim, ilim.
Elin	Elini.
Elinnen	Elinden.
Ellerin	İllerin, ülkelerin.
Ellerinen	Elleriyle.
Elvan	Alemler, mahluklar, varlıklar, oluşlar.
Em	İlaç, çare.
Ember	[bkz
Emcek	Meme.
Eme	Emse.
Emi	Amca.
Emim	Amcam.
Emim	Emeyim.
Emlik kuzu	süt kuzusu, süt emme çağındaki kuzu.
Emmare	Emreden, zorlayan, cebreden.
Emrah Gulamı	Ercişli Emrah.
Emrah	Ercişli veya Erzurumlu Emrah
Enden	Ondan, işaretten.
Enel Hak	Hallac-ı Mansur'un söylediği ''Ben Tanrı'yım'' anlamında meşhur bir söz dür ki, Mansur bu yüzden öldürülmüştür. Bu söz tasavvufta tek varlık (Vahdet vücut) felsefesine dayanır .
Engür	Üzüm.
Enik	Kedi ve köpek yavrusu.
Epizod	Bir şiirde, hikayede, romanda ana konuya bağlı ikinci derecede olay, ek.
Er görmek	İse, olsa, olur ise.
Erden	Erken vakitte, erkenden.
Erdiş	Erciş.
Eren [ermiş]	Benliğinden sıyrılmış, özünü, öz varlığmı Tanrı'ya adamış kimse. Evliya, veli.
Erkan	Esaslar , destekler , direkler, reisler, önemli kişiler.
Erkek	Erkek, cesur, sözünün eri. ermek şerefini kazanmış kimseler.
Ervah	Ruhlar, geçmiş atalar.
Erzayıl	Azrail.
Esgilmez	Eksilmez.
Eshab	Sahipler , malik ve mutasarrıf olanlar , Peygamber'i görmek ve sohbetine
Esma	İsmin çoğulu, isimler.
Esma-i hikmet	Hikmet isimleri.
Esr	Yüzyıl.
Esrar	Sırlar, gizler.
Eşg [eşg]	Aşk.
Eşi	Eşi, arkadaşı.
Eşitmek	İşitmek, duymak.
Eteğin döşür	Eteğini topla.
Etmek	Etmek, yapmak, eylemek.
Evedi	İvedi, acele.
Evel	Evvel, önce.
Ey	Ey, hey.
Eyle I	Öyle, onun gibi.
Eyle II	Söyle.
Eylemek	Eylemek, etmek, yapmak.
Eylerem	Eylerim.
Eyliyim	Edeyim, eyliyeyim.
Eyvan	Ayvan. Bir tarafı açık oda, aralık, salon.
Eyvanmnan	Ayvanmdan.
Eyyam	Günler .
Ezel	Öncesizlik, başlangıcı bilinmeyen zaman.
Ezrayıl	Azrail.
Fakı	Fakih, hoca, alim, din bilgini.
Fakir Emrah	Ercişli Emrah.
Farı	Yüce.
Farımak	Yaşlanmak, yıpranmak, yorulmak.
Farz	1.Müslümanlıkta özür olmadıkça yapılması zorunlu, yapılmaması günah sayılan Tanrı buyruğu. 2.Doğru sonuca varmak için yapılması zorunlu olan.
Fasık	Günahkar , Hak yolundan hariç olan. Allah'ın emirlerine karşı zıt hareket eden. Büyük günah işleyen ya da küçük günahlarda ısrar eden kimse.
Faş	Açma, ortaya çıkarma.
Fazl	Lütuf.
Fazlı yezdan	Tanrının lütfu.
Fel	Fi'il. İş, tutum, davranış, oyunbozanlık, dek, desise.
Felek	Gökyüzü, sema.
Felek	Kader, talih, baht, şans.
Fem	Ağız.
Fena mülkü (Fena şehri)	Geçici dünya, kendi varlığından geçme.
Fena	Yok olma, yokluk, geçiş gitme. Tasavvufta maddi varlıktan sıyrılıp Hakk'a ulaşma.
Fend	Hile, oyun.
Ferace	Kadınlar için bol ve uzun üst giysisi. Başörtü.
Ferağ	Gözyaşı.
Fere keklik	Erginleşmemiş keklik.
Ferhat	Ferhat ile Şirin Hikayesi'nin erkek kahramanı.
Ferişte	Melek.
Fetalına	Övgü.
Fe-tebarekallah	Ne kadar bereketli, ne kadar güzel anlamında şaşma bildirir. Allah övmüşte yaratmış anlamında bir söz.
Feyl	Düşünce, zihniyet.
Fısk	Hak yolundan ayrılma, isyan etme, günah suç.
Fıskı	Günahı, suçu.
Fidanrıar	Fidanlar.
Figan	Acıyla bağırma, inleme.
Fil	Satranç oyununda çapraz hareket eden iki taşın adı.
Firağ [firah]	Ayrılık, ayrılık acısı, firak.
Firak	Ayrılık, ayrılma, kader, hüzün.
Firez	Ekin, yeni çıkmaya başlamış ekin.
Firkat	Dostlardan vesaireden ayrılık, ayrılış.
Furkan	1.Kur'an. 2.İyiyle kötüyü, doğruyla yanlışı, hak ile batılı ayıran kanıt. 3.İyiyle kötü ve doğruyla yanlış arasındaki farkı gösteren her şey.
Gaf	Gaflet hali.
Gafil	Gaflette bulunan, ihmal eden, ilerisini düşünmeyen, dikkatsiz, dalgın.
Gaflet boyağına boyanmak	Aymazlaşmak.
Gaflet	Dalgınlık, aymazlık.
Gafur	Gayretli, çok çalışkan. (Allah'ın adlarından biridir.)
Galasan	Kalasın
Galdır	Kaldır.
Galmagal	Kavga, çekişme.
Galmak	Kalmak.
Gam	Keder, tasa, kaygı, dert.
Ganad	Kanat.
Gani	Zengin, varlıklı, bol, dolgun. (Allah'ın adlarından biridir.)
Gapi	Kapı.
Gapuvan	Kapına.
Gar	Kara
Gara	Kara
Gargış	Kargış, ilenç.
Gasavat	Kasavet, tasa, kaygı.
Gaş	Kaş.
Gat	Birbirine tabi olmak, gizlemek.
Gatığ	Katık, yağı alınmış yoğurt, lor ve benzeri yiyecekler.
Gavga	Kavga, çekişme, uyuşmazlık.
Gaya	Kaya.
Gayı	Kaygı, tasa.
Gayıtmak	Dönmek, geri dönmek.
Gaymağ [kaymah]	Kaymak.
Gaz [kaz]	Kaz.
Gazel	Kuru yaprak, kuru güz yaprağı.
Gazınan	Kaz ile.
Geçende	Geçerken.
Geçerem	Geçerim.
Geçmek	Geçmek.
Gede	Yoksul.
Gedir	Gider, gidiyor.
Gelek	Gelelim, gelelim ki.
Gelem	Kalem.
Gelende	Gelince, geldiğinde.
Gelininen	Gelin ile.
Geliptir	Gelmiştir, geliyor.
Gelirem	Gelirim, geliyorum.
Gelmir	Gelmiyor.
Gelmişem	Gelmişim.
Gemgin	Gamlı, üzüntülü.
Gen	Geniş.
Gence	Azerbaycan'da, Kuzey Kafkasya Dağları eteğinde bir yerleşim birimi. Rusça adı Kirovabad ya da Elisavetpol olan şehir. Leyla ile Mecnun, Husrev ile Şirin gibi halk öykülerini ilk kez mesnevi tarzında yazan büyük ozan Genceli Nizami'nin doğduğu yer.
Ger I	Eğer .
Ger II	Geniş.
Gerden	Gerdan. Vücudun omuzla baş arasında kalan bölümü, boyun.
Gergef	Üzerine nakış işlemek için kumaşın ya da bezin gerildiği çerçeve, germe çerçevesi.
Geri	Geri, ileri karşıtı.
Gest ü güzar	Gezme, gezip tozma.
Geşt	Gezme, dolaşma, seyretme.
Getmek	Gitmek.
Gevher	Elmas, değerli taş, bir şeyin aslı, özü, mücevher, ince.
Gevher-i kan	Cevher madeni, kaynağı.
Geymek	Giymek.
Gezel	Kuru yaprak, kuru güz yaprağı.
Gezişen	Gezişine, gezinişine.
Gıl (Gıll)	Düşmanlık, balçık.
Gıll giş	Pislik, yanlış işler .
Gılman	Bıyığı yeni bitmiş gençler, cennette hizmet gören delikanlılar
Gış	Kış.
Gıya bakmak	1. Alıcı gözle bakmak. 2. yan bakmak.
Gız	Kız.
Gızıl	İran altını, altın para.
Gızıl	Kızıl, parlak kırmızı renk
Gidegin	Gidelim.
Gidek	Gidelim.
Gidim	Gideyim.
Gine	Yine.
Giriban	Yaka.
Giriftar	(Giriftar olmak) Tutulmak, yakalanmak.
Giriftar	Uğramış, tutulmuş.
Girmişem	Girmişim.
Giyiniptir	Giyinmiştir.
Gizlenbeç	Saklanbaç.
Gocalığ	Kocalık, ihtiyarlık.
Golbağ	Bilezik.
Gonçe	Gonca, gül goncası.
Gor	Mezar, sin.
Gora	Koruk, üzüm.
Gorhana	Anıt mezar, türbe.
Goşa	Çift, iki.
Govun	Kavun.
Goynuvan	Koynuna.
Göçüz	Göçünüz.
Gög	1 .Gökyüzü. 2.Yeşil, yemyeşil.
Göge	Gökyüzüne.
Gögerçin	Güvercin.
Gögl	Gönül.
Gögnü	Gönlü.
Gögnümü	Gönlümü.
Gögül bendinin açılması	Gönlün erinçle dolması, sevdalanmak.
Gönen	Nem.
Gönenli Göl	Hikayede ve şiirde geçen bir göl.
Gönül bendi	Gönül bağı, sevgi.
Gör hanı-gör hani	Özlem, sitem bildirir soru. Göster nerde, göster nerede?
Görceğin	Görünce.
Görek	Görelim.
Göresiz	Göresiniz.
Görset	Göster.
Görünmürsen	Görünmüyorsun.
Gösgü	Göksü.
Gövce maş	Yeşil mercimek.
Gövel	1 .Yeşil-mavi karışımı renk. 2.Erkek yabanördeği.
Göy	Gök, gökyüzü.
Göyçek	Gökçek, güzel.
Göynü	Gönlü.
Göynüm	Gönlüm.
Göynüme	Gönlüme.
Göynümü	Gönlümü.
Göynünde	Gönlünde.
Göz tüşmek	Göz takılmak, Sevdalanmak, aşık olmak
Gözel	Güzel.
Gözeller	Güzeller.
Gözlerimnen	Gözlerimden.
Gözümm	Gözümün.
Gucma	Kucaklama, sarılma eylemi.
Gulam	Köle, esir.
Gurap	Karga.
Gurban	Kurban.
Gussalanmak	Tasalanmak.
Güftar	Söz.
Güher	Mücevher .
Gül misali	Gül benzeri, güle nisbet.
Gülam	Köle.
Güleş	Güreş.
Güli	Gülü.
Gülistan	Gül bahçesi.
Gülşan	Gülşen, gül bahçesi.
Gülümi	Gülümü.
Gülünmez	Gülmez, gülemez.
Gülüptür	Gülüyor, gülmüştür.
Güman	1.Umut. 2.Kuşkulu umut, ikircim. 3.Bilgi.
Güman	Şüphe, zan, sanma, sezme.
Güne	1.Güneş alan yer, güneşli yer. 2.Yer adı.
Günevi	Güneşin doğduğu yer, doğu yönü.
Günü yetmek	Günü, zamanı gelmek.
Günüz	Gündüz.
Güruh u Naci	Kurtulmuş topluluk.
Gürülenmek	Artar biçimde alazlanarak yanmak, harlanmak.
Güvah	Şahit, delil, tanık.
Güz	Sonbahar.
Güzar	Dolaşma, gezinti.
Hab	Gizli, saklı.
Habar etmek	Haber göndermek, haber salmak, haber iletmek.
Habar	Haber.
Haber eylemek	Haber göndermek, haber vermek.
Hab-ı gaflet	Gaflet uykusu.
Hadi	Hidayete ermiş, mürşit.
Hak ı yeksan	Yerle bir olmak.
Hak kelamı	Tanrı sözü, Tanrı buyruğu.
Hak	Hakk, Tanrı.
Hak	Toprak.
Hak	Toprak.
Hakayık	Hakikatler .
Hak-ı yeksan	Yerle bir, toprakla bir.
Hak-i pay	Ayak toprağı.
Hakikat-i serencam	Baştan geçen gerçek olaylar.
Hakipay	Ayak toprağı, ayak basılan toprak
Hakkın fermanı	Tanrınıın buyruğu.
Hal I	Durum.
Hal II	Yüzde ve vücutta bulunan ufak, koyu renkli leke, kabartı, ben.
Hal	Ben.
Halas	Kurtulma, kurtuluş.
Haldan	Halinden, durumundan.
Halfet	Yalnızlık, dervişlerin tapınma için tek başlarına bir yere kapanmaları, alvet.
Halh	Halk
Hal-hal	Halhal, kadınların ayak bileklerine taktıkları bilezik. 2. Bir yer adı.
Halhalınnan	Halhalından.
Halım	Halim.
Halıma	Halime.
Halın	Halin.
Hali	Tenha, boş, sahipsiz yer, kayıtsız, uzak.
Hallara	Hallere.
Halları	Halleri.
Hallarımızı	Hallerimizi.
Ham	Terbiye görmemiş kişi, çiğ.
Hama kuşağı	Hama şehrinde dokunan bir cins kuşak.
Hama	Suriye'de, Asi Irmağı kıyısında kurulu, dokumalarıyla ünlü şehir.
Hamakat	Ahmak, budala.
Haman-ı dil	Gönül eşi, sevgili.
Hamaret	Kızıllık.
Hamayıl	Hamail, muska, tılsım, bağ.
Hamza	Arap savaşçısı. Abdülmuttalib'in oğlu ve Hz.Muhammed'in amcası. Ölümü
Han Ağrı	Ağrı Dağı
Han Aslı	Aşık Kerem'in sevgilisi, Aslı-Han.
Han Emrah	Ercişli Emrah.
Han Selbi	Bkz. Selbihan.
Han	Eski Türkler'de kağana bağlı ya da bağımsız beylerin başkanı.
Han	Sofra.
Hane	Bağlam, dörtlük
Hannar	Hanlar.
Hannas	Şeytan.
Hannon	Çok acıyan, çok acıyıcı (Allah'ın adlarından biri).
Hanüman	Ev, bark.
Har I	Diken.
Har II	Ateş.
Har od	Alevli, alazlı ateş.
Har	Diken, yıkılmış.
Harabat	Harabeler, viraneler, meyhaneler. Ziya Paşanın üç ciltlik antolojisi.
Harami	Haydut, kır uğrusu.
Hark	Su yolu.
Hasanbey	Bir kavun türü.
Hasbeten lillah	Allah rızası için.
Haset	Kıskançlık.
Hasretem	Hasretim.
Hasretinnnen	Hasretinden.
Hastayam	Hastayım.
Haşa	Asla, kesinlikle, hiçbir zaman.
Haşimi	Yüzdeki benlere biçimlerine göre verilen bir ad.
Haşri neşir	Kıyamet.
Hat	Kaş, saç, kirpik.
Hatem	Çok cömert (adam), mühür , üstü mühürlü yüzük, Arap kabileleri
Havar	Bağırtı, yardım dileme.
Havarice	Dışarıdakiler , yabancılar .
Havas	Heves, istek.
Havf	Korku.
Hay	Kaygı.
Hayalımda	Hayalimde.
Hayallanmak	Hayale kapılmak, dalgınlaşmak
Hayana	Ne yana, ne tarafa?
Hayfa	Eyvahlar olsun, yazıklar olsun.
Hayıfalmak	Öç almak.
Hayret	Şaşma, şaşırma, şaşakalma, ne yapacağını bilememe.
Hayva	Ayva.
Hazer Etmek	Sakınma, çekinme. Uzak durmak, korunmak.
Hazret'i Mevla	Tanrı.
Heba olmak	Boşa gitmek, ziyan olmak.
Heç	Hiç.
Heç	Hiç.
Hedeng	Ok.
Hele	Pekiştirme bağı, özellikle, hiç olmazsa, önce.
Hemi	Hem, hem de.
Hercai	1.Hiçbir şeyde kararlı olmayan kimse, gelgeç, yeltek. 2.Aşkta değişken.
Herk	Anıza bırakma.
Hevik	Yazık.
Hey	Hey, ey!
Heyder	Der, der ki.
Heyran	Hayran.
Heyva	Ayva.
Hezar	Bin.
Hıfzet	Saklamak, aklında tutmak.
Hına	Kına.
Hınalı	Kınalı.
Hırınan	Harman.
Hışm	Hışım, öfke.
Hıyaban	iki tarafı ağaçlık, geniş yol. Bulvar.
Hızır İlyas	Bkz
Hızır İlyaz	Hızır-İlyas. Hızır ve İlyas Peygamberler. Hızır ile İlyas'ın aynı ulu kişi oluğuna inanıldığı gibi, Hızır ile İlyas'ı kardeş sayan halk inanışları da vardır. İnanışa göre İlyas yağmura egemendir. İlyas'ın peygamberliği Kur'an'da anılır. Hızır da Kur'an'da geçer. Halk inancına göre Hızır ölümsüzlüğe ''Bengisu''yu (Abıhayat) içerek kavuşmuştur. Hakk katından aşıklık bağışlananlara aşk badesini sunanlardan başlıcasıdır. Hızır inancını Gılgamış desdanına bağlayan görüşler de vardır. Hızır, darda kalanlara yardım edicidir. ''Kul bunalmayınca Hızır yetişmez.'' Halk takviminde yazın başlangıcı sayılan 6 Mayıs (Hıdrellez (Hızır/Hıdır ­İlyaz) günü, Hızır ile İlyas'ın kavuştukları gün sayılır. İnanca göre Hızır'ın atı ''Bozat'' dır. Tüm Doğu Anadolu'da Hızır, ''Bozatlı Hızır'' olarak anılır.
Hızır	Bkz
Hicab	Hicap, utanma, utanç.
Hicabınnan	Utancından.
Hicran piltesi	Ayrılık ateşi.
Hicran	Ayrılık.
Hicret	Memleketten memlekete göç, Hz. Peygamber'in Mekke'den Medine'ye göç etmesi ki İslam takviminde tarih başı sayılır.
Hiçe Çalmak	Önem vermemek.
Hidayet	Olgunluk.
Himemat	Himmetler .
Hindi	Şimdi.
Hindi	Yüzdeki benlere biçimlerine göre verilen bir ad.
Hitam	Son, nihayet, bitme, tükenme.
Hon u kudret	Kudret sofrası.
Honça çekmek	Armağan götürmek
Honça	1.Bohça, çıkın. 2.Bir yere giderken götürülen armağan. 3. Geline gönderilen armağan sinisi. 4. Sofra.
Horasan	İran'da bölge ve eski bir eyalet. İran yaylasının en doğu kesimindedir. Başlıca şehri Meşhed'dir.
Hoş [hoş]	Beğenilen, zevk veren, güzel.
Hoy duzu	Hoy Ovası.
Hoy	Batı İran'da, Urmiye gölünün kuzey batısında [Çaldıran ovasının güney doğusunda] kurulu tarihi Türk şehri. Hoy, Anadolu'nun alınmasında üs olarak kullanıldı. Şah İsmail ile Yavuz Sultan Selim arasındaki Çaldıran Savaşı Hoy yakınlarında yapıldı. (1514). İran-Osmanlı savaşlarında birkaç kez Osmanlılar'ın eline geçti. Hoy, değişik halk destanlarında ve hikayelerinde geçer.
Hoyrat	Kaba, kırıcı.
Hökmedin	Hükmedin.
Höküm	Hüküm, yargı, yargı kararı.
Hu	Ünleme, selam.
Hub	Güzel, hoş, iyi, sevgi.
Hub	Güzel, hoş, iyi.
Huban	Güzeller, iyiler.
Hubbu'l-vatan	Vatan sevgisi.
Hublar şahı	Güzeller güzeli, güzel kadınların en üstünü.
Hubluğun Çağı	Güzellik çağı.
Huda	Tanrı.
Huda	Tanrı..
Huma	[bkz
Humar	Baygın bakışlı.
Humar	İçkiden sonra gelen baş ağrısı, sersemlik.
Humarlanmak	Baygınlaşmak, süzülmek.
Hun	Kan, kanlı.
Hurç	Heybe.
Huri	Cennette yaşadığına inanılan kızlara verilen ad, genç ve çok güzel kadın.
Hus-ı cemal	Güzel yüz, yüz güzelliği.
Hükmeder	Hükmeder.
Hüma	Hüma. hümay. Güvercin büyüklüğünde, zümrüt yeşili kanatlı, üzerinden gcçtiği kimselere zenginlik ve mutluluk getireceğine inanılan kuş [Huma kuşu], devlet kuşu.
Hünkar	Kaşların güzelliğini anlatmak için kullanılan bir benzetme.
Hünkar	Padişah, Osmanlı'da yalnız padişah için kullanılan bir san.
Hünkar	Padişah, sultan, hükümdar .
Hüri misal üzlü	Cennet güzeli yüzlü, cennet güzeli benzeri.
Hüri tek	Huri gibi.
Hüri	Huri.
Hürü	Huri.
Hürüsen	Hurisin.
Hüsn i cemal	Güzel yüz, yüz güzelliği.
Hüsn i yar	Sevgilinin güzelliği.
Hüsn	Güzel, iyi, güzellik, iyilik.
Ilgar	Verilmiş söz, ant.
Irağ	Irak, uzak.
Irak	Irak, uzak.
Irgalamak	Yerinden oynatmak, sallamak, sarsmak.
Irk-ı tahir	Irkı temiz.
Irma	Uzaklaştırma, kaybetme.
Issı	Sıcak.
İbadet	Tanrı buyruklarını yerine getirme, Tanrı'ya yönelik saygı davranışı, tapmma, kült.
İblis	Şeytan.
İçerem	İçerim.
İçmeyem	İçmeyeyim.
İçün	İçin.
İflah etmez	Ondurmaz.
İflah eyler	Ondurur.
İflah	Onma, zor durumdan kurtulma, iyi duruma gelme.
İgit	Yiğit, erkişi.
İğenli	Güzel kokulu.
İğva	Hırsmı uyandırma, kışkırtma.
İhlas	Gönülden gelen dostluk, içtenlik, doğruluk, özlü, halis olmak.
İkdam	Gayret ve sebatla devamlı çalışma.
İkikuş	Şiirde geçen bir yer adı.
İkrar vermek	Söz vermek.
İkrar	Mürşide teslim olmada verilen söz.
İkrar	Verilmiş söz.
İlgar	Verilmiş söz, ant, ılgar .
İlişmek	Yakalanmak, tutulmak.
İm	Anlam yükletilen şey, işaret.
İmaret	Mamur etmek, şenlendirmek.
İmran	Kur'an'ı Kerim'in üçüncü suresi.
İncü	İnci.
İndi	Şimdi, imdi.
İntiha	Son, nihayet, eğitme.
İntizar	Bekleme, beklenilme, gözleme.
İnzal olmak	İndirmek, indirilmek.
İravan-Eli	İravan İli, Erivan.
İreli	İleri.
İrevan	Erivan.
İrhan	Reyhan, fesleğen.
İrşad	Doğru yolu gösterme, uyarma, Hak yoluna götürme. (Bu işi yapanlara mürşid denir)
İsfahan	İran'da X. Eyaletin merkezi olan şehir. Isfahan, Zargos'un doğu yüzünün eteğindedir. Karışık asıllı olan halknın çoğunluğu Türkçe konuşur.
İsgender'i Zülkar	Büyük İskender. İ.Ö. 356-323. Makedonya kralı. Philippos II.nin oğlu. Aristotales'in öğrencisi. Genç yaşta babasının yerine geçti. Anadolu'yu ve İran'ı egemenliğine aldı. 13 Haziran 323 günü, Doğu dünyasnın egemeni olarak otuz üç yaşında öldü.
İstifsar etme	İfade etme, sorma, sorup anlama.
İşve	Kadınların hoş aldatıcı tavırları, naz, cilve.
İtgin	Yitik, yitkin.
İtirmek	Yitirmek, kaybetmek.
İtirmişem	Yitirmişim, kaybetmişim.
İtirmiştir	Yitirmiştir, kaybetmiştir.
Kable en temüti	Ölmeden evvel ölünüz.(Hadis-i şerif),(Alevi-Bektaşi yolunda bir ön koşul).
Kad	Boy.
Kada	Kaza, kötülük, yıkım, ilenç.
Kadem Basmak	Ayak basmak, varmak.
Kadem	Ayak. Adım. Metrenin üçte biri kadar olan uzunluk. Oniki parmak uzunluğu, yarım arşın. Uğur.
Kadim	Ayak basan. Ulaşan, varan. Devamlı.
Kadir Mevla	Gücü sonsuz Tanrı.
Kaf ü nun	Kün. Tanrı'nın yaratma eylemini başlatan ''kon'' (ol) buyruğunu anlatan ''k'' (kaf) ve ''n'' (nun) harflerinin birlikte söylenişi.
Kaf	Söylence ve masallara göre yerküreyi çevreleyen zümrüt dağ. Kafdağı. Kafda koymak
Kafdan Kafa hükmetmek	Kafdağı'ndan Kafdağı'na; yer kürenin bir ucundan bir ucuna hükmetmek.
Kaftan	çoğu ipekli, uzun, süslü üst giysi.
Kail	Söyleyen, diyen. Razı olmuş, boyun eğmiş.
Kala	Kale, hisar.
Kalem kaş	İnce, düzgün kaş.
Kalım mı	Kalayım mı?
Kalıram	Kalırım.
Kalmışam	Kalmışım.
Kalmıyıp	Kalmamış.
Kalnğız	Kanmışız.
Kalu beli	Evet dediler.
Kalu	Dediler. Onlar söylediler (mealinde fiil).
Kam almak	Dileğe, isteğe, umuda kavuşmak.
Kam	Dilek, İstek, umut.
Kamaşma	Fazla ışık nedeniyle gözün bakamaz duruma gelmesi.
Kamaşti	Kamaştı.
Kame	Kama, silah olarak kullanılan iki ağızlı, iki ağzı da kesici uzun bıçak.
Kamer	Ay.
Kamet	Namaza başlama işareti, namaz kılmak için okunan ezan. Boy, boy-pos, endam.
Kamu	Bütün.
Kan	Maden ocağı, kaynak, memba.
Kan'an	Kenan Ülkesi. (Adanmış Ülke. Dinsel kaynaklara göre Hz. Yusuf'un ülkesi. Batıda Akdeniz, doğuda Şeris ırmağıyla sınırlıydı. Filistin ve Fenike'yi içine alırdı. Kenanlılar ülkeye İ.Ö. 9000'e doğru yerleşmiş Samiler idi. Mısır'dan çıkan İsrailliler İ.Ö.1200'e doğru Kenan ülkesini ele geçirdiler. İncil'e göre Tanrı bu toprakları İsrailliler'e adamıştır. Kenan ülkesi halk anlatılarında çoğunlukla Yusuf'la birlikte geçer. Bkz
Kanara	Büyük, kaba budaklı ağaç.
Kançeri	Nereye kadar.
Kande	Nerede.
Kanı	Nerde nerede?
Kanlısı olmak	Ölümüne neden olmak.
Kapı	Kapı.
Kapısın	Kapısını.
Kapıyan	Kapma.
Kar	Etki.
Kara çalmak	1. Suç yüklemek 2. Sürme çekmek.
Karabağır	Acılı yürek.
Karahal	Kara benekli bir av kuşu.
Karakoyunnu	Karakoyunlu, Karakoyunlu Türkmeni.
Karakuş	Kartal türünden yırtıcı kuş.
Karal	Karar, dayanç, dayanma gücü.
Karayel	Karayel, kuzeybatıdan esen soğuk rüzgar.
Karayer	Acun.
Kargış	İlenç.
Kasar	Üşenme, tembellik etme. Boğazı tutup nefes aldırmayan bir zahmet. Çeker. Sıkar.
Kasr(kasır)	Saray.
Katam	Katayım.
Katar katar	Sıra sıra.
Katar	1 .Bir kervanı oluşturan dizi. 2.Göçmen kuşların göç dönemlerinde havada oluşturdukları küme, dizi, sıra.
Katarlaşmak	Göç dizisini oluşturmak.
Katib-ı dircan	Toplayıp yazan.
Katre	Damla.
Kavi	Dağlayan, yakan, yakıcı, kuvvetli, güçlü, sağlam.
Kavil	1. Söz. 2. Sözleşme, anlaşma.
Kavl	Lakırdı, söz, sözde, sözleşme.
Kavlince	Söze, sözleşmeye uygun.
Kavvas	Oklu asker, bekçi, kapıcı.
Kaygu	Kaygı.
Kayıtmak	Dönmek, geri dönmek.
Kaytarmak	1. Geri çevirmek. 2. Geri dönmek.
Kazalağ kazalak	1. Gündoğumunda bahçelerde ötüşen bir soy boz renkli küçük kuş. 2. Beyaz ve sarı tüylü, gagası sarı ve siyah renkli bir cins yaban ördeği.
Ked	Boy.
Kefen kasar	Kefen sıkar.
Kehlan	Küheylan, soylu Arap atı.
Kehlik	Keklik.
Keklik sekişli	Keklik yürüyüşlü.
Keklik seküşli	Keklik sekişli.
Kelam	Söz, konuşma.
Kelam	Söz.
Kelam-ı kudret	Sözün gücü.
Keleş	Yiğit, cesur.
Kelimullah	Tanrı buyruğu, Kur'an.
Kem	Uğursuz, kötü. Uygunsuz.
Keman	[kadınlarda] İnce, düzgün kaş.
Kemarbast	1. Yeni evlenen kızın beline bağlanan kuşak. 2. Hz. Ali'nin oğulları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile birlikte on yedi yakınına taktığı söylenen ve kemeri simgeleyen kumaş.
Kemha	Bir cins ipek kumaş.
Kemter	Hakir, itibarsız, aciz, zavallı, kul, köle.
Kend	Kent, şehir.
Kendir	Kendir bitkisinden yapılma ip, urgan.
Kerem	Asalet, asillik, soyluluk, cömertlik, el açıklığı, lütuf, bağış.
Kerem	İyilik, bağış.
Kereyağı	Tereyağı.
Kergah	Gergef.
Kergef	Gergef.
Kesiret	(Kesret) Çokluk, bolluk.
Keste peste	Aşağılık.
Kete	Bir tür çörek.
Kevn-i mekan	Varlık, evren, cihan.
Kevser	Cennette bir ırmak, sonsuz, soy sop (Hz. Muhammed'e ait). Sofiler kevseri ''irfan'' olarak düşünür.
Kez	defa, kere.
Kezel	Kuru yaprak, kuru güz yaprağı.
Khal	Ben.
Khına	Kına ağacının kurutulmuş yapraklarından elde edilen, saç ve elleri boyamakta kullanılan toz, kına.
Khonça	Armağan bohçası.
Khontkar	Hünkar
Kıl ü kal	Dedikodu.
Kılmak	Etmek, eylemek, yapmak.
Kır	Kül rengine çalan, beyazla az miktarda siyahın karışmasından oluşan renk, beğenilen bir at rengi.
Kırab	Tek renk ipek dokuma baş örtüsü.
Kırağ	Kenar, kıyı. Sahil.
Kır-ha-kır	Kıyım.
Kırmızı	Altın.
Kıya bakmak	Yan bakmak.
Kıyamet	Kıyamet günü.
Kızıl	Kızıl, parlak kırmızı renkli.
Kızınan	Kız ile.
Kimi	Gibi, benzeri.
Kiraman katibi	İnsanların iki tarafında bulunup, sevaplarını ve günahlarını yazan meleklerin adı.
Kirman Kuşağı	Kirman'da dokunan bir cins kuşak.
Kirman	İran'da Deştilüt'un güneyinde kurulu şehir. Güneydoğu İran'ın en büyük ticaret kavşağı ve önemli bir dokuma sanayii merkezi.
Kisb ü kar	Kazanç, iş güç.
Kiş	Satranç oyununda en önemli taş olan Şah'ı isterken söylenen söz.
Ko	Bırak.
Kocalanmak	Kocamak, yaşlanmak, ihtiyarlamak.
Kocalık	Yaşlılık, ihtiyarlık.
Kocalmak	Kocamak, yaşlanmak, ihtiyarlamak.
Koç kuzu hurcu	Koç katımı günlerinde çobanlara gönderilen şölen heybesi.
Koçağ	Koçak, yiğit.
Koçmak	Kucaklamak.
Kofu	Evli kadınların başlarına giydikleri üzeri kadifeyle kaplı, altın, gümüş paralarla bezeli tahta başlık. 2. Üstü sargılı, altın, gümüş paralarla bezeli kadın başlığı, fes.
Kokuşlu	Koku saçan.
Kolbağ-kolbağ	Bilezik.
Kolçağ-kolçağ	Kolluk, zırhın kolu saran parçası.
Koma	Küme, yığın.
Komalamak	1.Kümelemek, yığmak. 2. Kümelenmek, yığılmak.
Komalanmak	Kümelenmek, yığılmak.
Komayor	Koymuyor, bırakmıyor.
Konağ	Konuk.
Konuşak	Konuşalım.
Kor	Kör.
Koryapalağ	Yarasa.
Koşa	Çift, iki tane.
Kovmak	İzlemek, avlamak için izlemek.
Koy	Yeter ki, bırak, bırakın.
Koynan	Koynuna.
Koyunnan	Koyun ile.
Köç	Göç.
Köçdü	Göçtü.
Köçüm	Göçüm, göçeyim.
Köçüni	Göçünü.
Köçürim	Göçüreyim.
Köks	Göğüs. )
Kömegi	Sivri çadır biçiminde taş yığını.
Kömek	Yığın, kalak, küme, doğal taş kümesi.
Kömergi	Sivri çadır biçiminde taş yığını.
Könül	Gönül.
Kör yapalağ - köryapalağ	Puhu kuşu, baykuş.
Körpe	Yeni yetişmekte olan.
Körülenmek	Gürlenmek, alazlanmak.
Köşmek	Göçmek.
Köynek	Gömlek, göynek.
Köz	Kor ateş, kor halindeki ateş.
Kubar	Toz.
Kuçmak	Kucaklamak.
Kuçmaya	Kucaklamaya.
Kudret Honu	Kudret sofrası.
Kudret lokması	Tevrat'a göre Tanrı'nın Sina çölünde İbraniler'e gökten indirdiği yiyecek.
Kujmaya	Kucaklamaya.
Kul Emrah	Ercişli Emrah.
Kulak Asmak	Dinlememek.
Kulak urma	Dinleme.
Kurbanam	Kurbanım.
Kurtulum	Kurtulayım.
Kurup	Kurmuş.
Kutbül aktap	Kutupların kutubu, Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli.
Küffar	Tanrı tanımazlar.
Küfran	Küfürbaz.
Kühlan	Küheylan, soylu Arap atı.
Kühüstan	Dağlık yer, dağı çok olan mevki.
Külhan	Hamam ocağı, hamamda suyun ısıtıldığı yer.
Küllivar	Tüm varlık.
Kümbet otağ	Kubbeli, süslü büyük çadır.
Kümbet	1. Kubbe. 2. Damı kubbe biçiminde olan yapı.
Kün	Tanrı'nın evreni yaratırken buyurduğu ''ol'' emri.
Künç	Köşe, bucak, kuytuluk.
Kürtük	Donmuş kar birikintisi.
Küş	Guş, kulak, duymak, işitmek.
Küşat	Açış, açılış merasimi, açma, fethetme.
La	Olmaz, olumsuzluk eki.
Laçın-laçin	Benekli doğan, benekli boz-gök-doğan.
Lain ü gümrah	Lanetlenmiş ve yolunu şaşırmış.
Lain	Kovulmuş, nefret kazanmış, istenilmeyen.
Lal	Dilsiz, söz söylemeyen.
Lasi	Leş.
Lat	Arapların İslam öncesi putlarından biri.
Lat-ı mehatı	Putlar.
Lavaş	Yufka ekmek.
Leb	Dudak.
Leblerinnen	Dudaklarından.
Lengi har	Topal eşek.
Lengi	Topallık, aksaklık.
Lenterani	(sen) beni göremeyeceksin.
Leşker	Asker
Levh	Üstüne yazı yazılan düz taş veya tahta, levha.
Levh-i mahfuz	Bu ve bundan önceki ayette, şerefli, yüce Kur'an korunmuş levhte bulunduğu bildirilir.
Levh-i-kalem	Üzerine insan kaderinin, olmuş ve olacakların yazılı olduğuna inanılan Tanrısal levhayı; Levh-i- mahfuzu yazan kalem.
Leyl ü nehar	Gece gündüz.
Leyl	Gece.
Leyla	1. Leyla ile Mecnun hikayesinin kadın kahramanı. 2. Sevgili.
Leyli Mecnun	Leyla ile Mecnun.
Leyli vakti	Gece zamanı, gece gezintisi zamanı.
Leyli-Leyli	1. Hikaye kahramanı Leyla. 2.Sevgili
Libas	Giyilecek şey, elbise.
Lokman Hekim	Efsane kahramanı hekim ve bilge kişi. İslamlık'tan önce yaşadığı kabul edilir. Halk inancında uzun ömrün simgesi ve hekimliğin atası sayılır. Lokman Hekim hikayeleri İran ve Türk Edebiyatı'na Arap Edebiyatı'ndan geçmiştir.
Mağrib	Mağrip, batı.
Mah	Ay.
Mahbup	Sevilen, sevgili.
Mahı	Balık.
Mahıtaban	Parlayıcı, parlak ay.
Mahi göz	Mahveden göz.
Mahi	Mahveden.
Mahim	Ay yüzlü sevgilim.
Mahpara	Mahpare, ay parçası, ay benzeri.
Mah-pare	Ay parçası gibi olan sevgili.
Mahraba	Büyük mendil, erkek mendili.
Mahrama	Mendil.
Mahzun	Üzgün, üzüntülü.
Mahzun	Üzüntülü, kederli, tasalı.
Mail olmak	Meyli olmak, ehli olmak.
Mail	Ehil, meyil.
Malamat	Ortaya çıkarma, açıklama.
Malı	Çapı, yağlık, başa sarılan örtü.
Mamur	Bayındır, bakımlı.
Man	Bana.
Mar	Yılan.
Marağa dügüsi	Marağa pirinci.
Maral bakışan	Dişi geyik gibi bakışına.
Maral	Dişi geyik.
Marifet	Hüner.
Masiva	Ondan gayrısı (Allah'tan) başka her şey hakkında kullanılan tabirler. Dünya ile ilgili şeyler.
Maslahat	Uğraş.
Maş	Baklagillerden yenilebilen bir bitki, taneleri ufak bir tür börülce. 2.Mercimek.
Maşrık	Doğu yönü.
Maşuğun	Sevgilini.
Maşuk	Sevgili.
Mat etmek	Satranç oyununda yenmek.
Mat kılmak	Mat etmek.
Mat	Satranç oyununda uğranılan yenilgi.
Mavu	Mavi, göl.
Mayıl olmak	Meyil vermek, sevmek, gönül vermek.
Mayıl salmak	Meyil salmak, gönül düşünmek, sevdalanmak.
Mayılam	Meylim var, istekliyim, özlemliyim.
Mecal	Güçlük, dinçlik, derman, takat.
Mecnun	Leyla ile Mecnun hikayesinin erkek kahramanı.
Medet	Yardım çağrısı.
Mefta	(Meftah) Hazine,
Mehhr-i mübüvvet	Peygamber mührü.
Mehle	Mahalle.
Mehr-i muhabbet	Muhabbetin şefkati.
Mehriban	Dost, seven, güler yüzlü, sevecen.
Meknun	Örtülü, gizli, saklı,
Mektep uşağı	Okul çocuğu, öğrenci.
Melaik	Melekler.
Melhem	Merhem, acıyı giderecek, iyileştirecek em.
Melil	Üzgün, üzüntülü.
Melul	Üzgün, üzüntülü.
Memat	Ölüm, ahrete göç etmek.
Memir	Bayındır, mamur.
Men aref	Kendini bilme, kendini kötülüklerden koruma. Menend
Men	Ben.
Menal	Ele geçirilen, sahip olunan varlık; mal, mülk.
Menem	Benim.
Menemşe	Menekşe.
Menevşe	Menekşe.
Meni	Beni.
Menim tekim	Benim gibi.
Menim	Benim.
Mennen	Benden.
Mensiz	Bensiz.
Menzil	1. Yolculukta dinlenmek amacıyla konaklanılan yer, konak, konak yeri. 2. İki konak yeri arasındaki uzaklık.
Menzil	Mesafe, ulaşılması amaçlanan yer.
Meraga[Maraga]	Batı İran'da, Sahand dağının güney eteğinde Urmiye gölüne yakm şehir.
Merah	I.Bilmek isteği; 2.Kaygı, tasa. [merak]
Merd-i peleng	Erkek kaplan, erkek panter.
Merduvan	Merdiven.
Mesgen	Mesken, barmak, yuva.
Meskenet	Miskinlik, uyuşukluk, bitkinlik, yoksulluk.
Mesnevi	Her beyti ayrı uyaklı -başlı başına uyaklı- bir Divan Edebiyatı koşuk biçimi. Bu türdeki yapıtların genel adı.
Mest müdam	Heraman, devamlı sarhoş.
Mest	Sarhoş, aklı başında olmayan.
Mestan	Esrik, sevgi esriği, gözleri süzgün.
Mestan	Sarhoşlar.
Mestur	Sınırlanmış, çizilmiş, yazılmış, örtülü.
Meşrig	Doğu yönü.
Meta	Sermaye, satılacak mal,
Metederem	Överim.
Metel	Şaşkın.
Mevla	Tanrı.
Mey	İçki.
Meyil	Meyil vermek, gönül vermek, ilgi yöneltmek, ilgi duymak.
Meyit (Meyyit)	Ölü.
Meyli	Gönlü, isteği, dileği.
Mezat	1. Artırma ile yapılan satış. 2. Artırma ile satış yapılan yer.
Mezer	Mezar.
Mezet	Mezat, artırma ile satış yapılan yer.
Miheng	Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş. Ölçü. İyiyi kötüyü ayıran ayar aleti. Bir insanın kıymetini ahlakını anlamaya yarayan vasıta.
Mihman	Misafir.
Mihnet	Sıkıntı, çile.
Mihrap	Sevgilinin kaşları, mihrabın girintili yapısının bir yaya benzetilerek, kutsallığa yönelmiş bir övgü ile sevgilinin kaşlarının anlatılmasında kullanılması.
Mihr-i muhabbet	Sevgi ve aşk, aşk güneşi.
Milağ	Elma, armut, ayva hevengi.
Minasip	Uygun.
Minekaş ayvan	Alınlığı mavi çinilerle süslü ayvan, balkonlu konak.
Miner	Biner.
Mirze	Soylu, saygın kişi, mirza.
Misk	Güzel kokulu bir madde.
Misk-ü-amber	Çok güzel koku.
Mizan	Terazi, ölçü, tartı, akıl, idrak, muhakeme. Mahşerde herkesin amellerini tartmaya mahsus bir adalet ölçüsü olup hakiki mahiyeti ancak ahrette bilinecektir.
Mor menevşe	Mor menekşe, menekşe.
More	Trakya ve Rumeli yöresinde erkeklere bir hitap sözcüğü.
Mori	Trakya ve Rumeli yöresinde kadınlara bir hitap sözcüğü
Möhebbet	Muhabbet, sevgi" aşk, dostluk.
Mufassal	Netice, sözün kısası,
Mugallit	Taklitçi.
Muhannet	Korkak, soğuk davranışlı, uzak.
Muhip	Seven, sevgi besleyen.
Muhkem	Sağlam, metin, sıkı sıkıya kuvvetli, tahkim edilmiş, sağlamlaştırılmış.
Mukaddem	Zaman ve mekan cihetiyle daha evvel olan.
Mukadder	Kader , kısmet. tayin olunmuş.
Mulla	Molla.
Murtat (Mürted)	Dönek.
Musahip	Yol kardeşi, birlikte olan, arkadaş.
Muş	Muş ili.
Muştu	Sevindiren haber, müjde.
Muştuluk	Muştucuya verilen armağan, muştuluk, müjdelik.
Muy	Saç.
Muzu	Engel.
Mübah	İşlenmesinde sevap ve günah olmayan şey.
Müdam	Devam eden, süren, sürekli.
Müddei	İddia eden. İddiacı. davacı.
Müheyya	Hazırlanmış olan.
Müjgan	Kirpikler.
Mülevves	Kirli, pis, bulaşık, alıkoyulup sonraya bırakılmış veya durdurulmuş olan. Karışık, intizamsız.
Mülk ü meleküt	Maddi olmayan alemin varlığı, varlık melekler.
Münaci(müncü)	Kurtaran.
Münezzeh	Arınmış.
Münkir	İnkar eden.
Müptela	Bir şeye tutulmuş, düşkün, aşık.
Mürayi	Riyakar, iki yüzlü.
Mürşit	İrşad eden, doğru yolu gösteren, gafletten uyandıran, Peygamber varisi olan kılavuz. Tarikat piri, şeyhi.
Mürur etmek	Ulaşmak, varmak.
Müsahip	Yol kardeşliği.
Müstecap	Hoş görülen, istediği kabul edilen, icabet olunmuş.
Müşerref	Şereflendirilmiş, şerefli.
Müşg-ü amber	Misk-ü amber.
Müşteri	Müşteri yıldızı, Jüpiter. Erendiz.
Naciler	Kurtulmuşlar, esenlik ve saadete kavuşanlar.
Naçar	Çaresiz, umarsız.
Naçaram	Çaresizim, umarsızım.
Naçarımı	Çaresizliğimi.
Nadan	Cahil, bilmez, haddini bilmez, kaba, terbiyesiz.
Nail olmak	Erişmek. Kavuşmak, ulaşmak.
Nail	Erişme, ulaşma.
Nakkaş	Süsleme sanatkarı, usta.
Nale	İnilti.
Name	Mektup, kitap, mecmua.
Namert	Mert olmayan, alçak.
Nan	Ekmek, yiyecek.
Nar	Ateş, tamu. [Mec.] Meme.
Nara çalmak	Ateşe atmak.
Nara salmak	Ateşe atmak.
Narh	Fiyat.
Nar-ı hicran	Ayrılık ateşi.
Nar-ı miran	Zalim, kumandanın belası.
Narınç	1. Turunç meyvası. 2.Mec.Meme
Nasip	Düşerlik, pay.
Naşi	Hain, kötü kişi.
Natuvan	Natüvan, güçsüz, argın.
Natüvan	Güçsüz.
Nazan	Nazlı.
Nazar	Bakış.
Nazen(nazende)	Nazlı, naz edici, naz yapan.
Nazenin	1. Cilveli, oynak. 2. Çok nazlı yetiştirilmiş.
Nazeninnen	Nazeninle.
Nazınnan	Nazından.
Nazik	İnce, zarif, güzel.
Nebat	Bitki.
Necaset	Pislik, murdarlık.
Nece bir	Nasıl da.
Nece	Nice, nasıl.
Nedür	Nedir.
Ne-düşüpsen	Niçin düştün, niye düştün?
Nef eylemek	Fayda etmek.
Nef	Fayda.
Nefsi emmare	İnsanın çirkin ve şeytanın teşviklerine itirazssız ve mücadelesiz tabi olması hali.
Ner	Erkek deve.
Nerban	Deveci.
Nerde	Nerde.
Nerduvan	Merdiven.
Nergiz	Nergis çiçeği.
Nerye	Nerye, nereye.
Nevcivan	Taze, genç, delikanlı.
Nevruz	Eski bir İran takvimine göre yeni yılın ve ilkbaharın başlangıç günü, 22 Mart.
Neynerem	Neylerim, istemem.
Neynin	Neyleyeyim.
Nezereyıe	Nazarkıl, bak.
Nigar	Nigar, özel ad.
Nihan etmek	Gizlemek.
Nihan	Gizli, saklı, bulunmayan, görünmeyen, sır.
Nikap	Yüz örtüsü, peçe.
Nikap	Yüzörtüsü.
Nişana	Nişane, belirti, im, kanıt.
Niyaz	Dilek, istek, dua.
Niza	Çekişme, kavga.
Nize	Kargı, mızrak.
Nöker	Köle, hizmetçi.
Nuş eylemek	Zevk ve sefa etmek.
Nuş	İçen, içici, tatlı şerbet gibi içilecek şey, zevk ve sefa.
Nübüvvet	Peygamberlik, nebi olmak, nebilik, Allah'ın emriyle görevli olarak insanları doğru yola çevirmek.
Nüsha	Yazılı, yazılmış şey, yazılı bir şeyden çıkarılan suret.
Od	Ateş.
Oğramak	Uğramak.
Oğru	Hırsız, uğursuz.
Oğrun	Gizli.
Ohullar	Okurlar.
Ohumak	Okumak.
Ohur	Okur.
Oladım	Olaydım, olsaydım.
Olam	Olayım.
Olannar	Olanlar.
Olar	Olur.
Olasan	Olasın.
Olcağ	Olucak, olunca.
Olcah	Olacak, olunca.
Ollam	Olurum.
Olmuşam	Olmuşum.
Olmuyum	Olmayayım.
Olum	Olayım.
Onın	Onun.
Otağ	Büyük ve süslü çadır.
Oyanıban	Uyanarak
Oyanmak	Uyanmak.
Oyatmak	Uyandırmak.
Oymak	Oymalı, bezeli, süslü, kümü küme.
Oynayıban	Oynayarak
Oyunbaz	Oyuncu, aldatıcı.
Oyunnu	Oyunlu, tutumlu, davranışlı.
Ögünden	Önünden.
Öğmek	Övmek.
Öldi	Öldü.
Ölke	Ülke.
Öllem	Ölürüm.
Ölüm	Öleyim.
Ölümnen	Ölümden.
Ölüptür	Ölmüştür.
Ömür başa varmak	Ömrün sona ermesi, bitmesi.
Ömür başa yetmek	Ömrün sona ermesi, bitmesi.
Ömür malı	Ömür varı, tüm yaşam.
Örük	Saç örgüsü, bir örgü saç.
Öz	Kendi, zat.
Öz-elinnen	Kendi elinle
Özge yarnan	Özge yarla, başka sevgiliyle.
Özge	1. Başka 2. Başkası.
Özgelernen	Özgelerle, başkalarıyla.
Öz-özüme	Kendi kendime.
Özüm	Kendim, ben.
Özüme	Kendime.
Özün	Kendin, sen.
Özünü	Kendini, kendisini.
Paca	Baca.
Pahıl	Kıskanç.
Pak	Temiz, saf, katıksız.
Para para	Parça parça.
Para	Pare, parça.
Paralamak	Parçalamak.
Pare pare	Parça parça, küme küme.
Parlı	Parlak, ışıldayan, göz kamaştırıcı.
Pars	Farsça.
Pay pay olmak	Bölünmek, bölüşülmek, paylaşılmak.
Pay	Parça, düşer.
Payam vaktı	Konuşma, haber alma zamanı.
Payam	Peyam, haber.
Payız	Sonbahar, güz.
Peder	Baba, ata.
Penah	Sığınma, sığınılacak yer , dayandığı nokta.
Perçem	Alına ve yüze düşürülen saç, kakül.
Pergar	Çember, koruyucu.
Peri teki	Peri gibi, çok güzel.
Peri	Doğaüstü güçleri olduğuna inanılan, düşsel, çok güzel dişi varlık. Perişan
Perrü bal	Kanat.
Pervan	Pervane, geceleri ışık çevresinde dönen küçük kelebek.
Pervane	Geceleri ışığın etrafında dönen küçük kelebek, haberci, kılavuz. Peyk
Pervaz etmek	Havalanmak, uçmak.
Perveri koç	Besiye alınmış koç, besi koçu.
Perveri	Besili, besiye alınmış, beslenmiş.
Peş-peş	Ard, arka.
Peyke	Tahta sedir.
Peymane	Büyük kadeh, şarap bardağı.
Pısmak	Sinmek, başı omuzlara doğru çekerek korkuyla büzülmek.
Pısmanam	Pısmam, korkuyla sinmem.
Pısmanık	Pısmayız, korkuyla sinmeyiz.
Pısmazık	Pısmayız.
Pilte	Fitil.
Pinhan	Gizli, saklı.
Pir	1. Hak katından aşıklık bağışlanmışlara dolu bade sunan Hızır. 2. Yaşlı, büyük, ihtiyar reis, bir tarikatın kurucusu, tarikatta ulu kişi, herhangi bir meslek ve sanatın kurucusu.
Pişe	1. Sanat, meslek, iş. 2. Yaradılış, huy.
Pişvaz	Karşılama.
Piyale vaktı	İçkinin, şarabın sunulma zamanı.
Piyale	Şarap bardağı, içki kadehi.
Piye	Satranç oyununda ön sıraya dizilen taşlardan her biri, piyade.
Puc	Hiç, boş.
Pucalmak	Hiç olmak, boşa gitmek, boş çıkmak.
Puç	Puc, hiç, boş.
Pul	Para.
Puş eylemek	Örtünmek.
Puş	Örten, giyen, örtü, elbise. zırh.
Puta	Put putası.
Puta	Uğruna dolu-bade içilen Tanrı vergisi sevgili, maşuka.
Pür	Çok, dolu, çok fazla.
Pür-nur	Çok parlak, çok nurlu.
Rah	Yol, tarz, usul.
Rah-ı Halık	Allah yolu.
Rahim Şah	Emrah ile Selbihan hikayesinin bir Erciş kolunda Selbihan'ın babası
Rahm eylemek	Acımak, esirgemek.
Rahm	Acıma, koruma, esirgeme.
Rah-nüma	Kılavuz.
Raz	Gizli sır, sır gibi saklı şey.
Ref	Kaldırma, yüceltme.
Reftar	Yürüme, salınma.
Regib	Rakip, karşıt.
Rengin almak	Rengini almak, renklenmek.
Revan	Erivan kenti.
Revan	Yürüyen, giden, akan.
Reyhan	Fesleğen.
Rıza	Memnunluk, istek, arzu.
Rikab	Huzur, makam.
Rişte rişte	Tel tel.
Rişte	Tel.[ip ucu]
Riya	Özü sözü bir olmamak. İki yüzlülük.
Ruz u şeb	Gece-gündüz, gece ve gündüz.
Saba	Gün doğusunda esen hoş ve latif rüzgar.
Saba	Yazın kuzeydoğudan esen hafif rüzgar, tanyeli.
Sabbah	Sabah.
Sadağa	Sadaka.
Sadr	Her şeyin evveli ve başlangıcının en iyisi, kalp, göğüs, ön.
Safi	Katışıksız, temiz, süzülmüş.
Sağ	Sağlam, canlı, diri.
Sağalmadı	İyileşmedi.
Sağalmak	İyileşmek.
Sağalmıştır	İyileşmiştir, iyileşti.
Sağınnan	Sağndan, sağ yanından.
Sağolmaz	Sağalmaz, iyileşmez.
Sahat Çukuru	Çukur Sa'd-Saat Çukuru. Doğusu Erivan, güneyi Iğdır olan çukur bölge. Adını XIV. yüzyılda yaşamış olan Türkistan beyi Sa'ad'dan alır.
Sail	Kibirli, saldıran.
Sakı[saki]	İçki sunan.
Saklıyarlar	Konuk ederler, ağırlarlar.
Sal	1.Dağ eteği, dağ eteklerindeki geniş düzlükler. 2. Genelde mezar örtüsü olarak kullanılan yassı taş, yassı kum taşı. 3. Sedye.
Salaca	Hastanın taşındığı sedye, ölünün taşındığı sedye ya da tabut.
Salak	Salalım, atalım.
Salatın	Selatin, sultanlar.
Salıpsan	Düşürdün ki, düşürmüşsün ki.
Sallana sallana	Salına salına.
Salmak	1. Dizmek, koymak. 2.Atmak. 3. Ağlatmak. 4.Göndermek, ulaştırmak, vermek. 5.Düşürmek.
Sanarsın	Sanırsın.
Sanasan	Sanasın, sanırsın.
Sapa	1.Gidilen yol üzerinde olmayan, sapılarak varılan. 2.Sarplık.
Saralar	Sararlar.
Saralı	Sarılı.
Saralıban	Sarararak.
Saralmak	Sararmak.
Sarayınnan	Sarayından.
Sarışak	Sarılalım, sarışalım.
Satılım	Satılayım.
Savgat	Armağan.
Say I	Çalışma, emek.
Say II	Sayı.
Say III	Kumda bir takım çizgiler çizerek fal bakma, remil.
Say IV	Seçme, seçkin.
Say sayılır	Sayılır, hesap edilir.
Say saymak	1.Saymak, hesaplamak. 2.Kumda bir takım çizgiler çizerek fal bakmak, remil atmak.
Sayrı	Hasta, esenlik durumu bozulmuş.
Sayrı	Hasta.
Se	Üç sayısı.
Seba	Bkz.Saba.
Sebak	Ders.
Seb'ül mesan	Yedi kat gökyüzü. Yedi ayetten oluşan Fatiha suresi.
Sedir	Üstü halı, kilimle örtülü, minderli, yastıklı kerevet, divan.
Sefa	Gönül şenliği, rahatlık.
Seferbeylik	Bir ülkeyi savaşa hazırlayacak önlemlerin tümü, seferberlik.
Sefil Emrah	Ercişli Emrah.
Sehab	Bulut.
Seherinen	Seherle, tan ağartısında.
Sehv	Hata, yanılma.
Sekiz Cennet	En yüksek gök katında bulunduğuna inanılan cennetin sekiz katı ya da sekiz kapısı.
Seküş	Sekiş, sekme, sekerek yürüme
Selbi[Selbihan-Selbinaz]	Ercişli Emrah'ın sevgilisi, Erciş kalesinin başbuğu Miroğlu'nun kızı.
Selvağacı	[Selvi ağacı, selvi dalı]
Sema	Gökyüzü.
Semek	Balık.
Seninnen	Seninle.
Sennen	Senden, seninle.
Sentekin	Senin eşin, senin gibi.
Ser çeşme	Suyun başı.
Ser	Baş, tepe, uç.
Ser	Baş.
Seraser	Baştan başa.
Serencam	Başa gelen, baştan geçen ibretli hadise.
Sergerden	Başı dönmüş, şaşkın.
Sermest eylemek	Serbest eylemek, sarhoş etmek, başını döndürmek.
Server	Reis, baş.
Servi hôban	Uzun boylu güzel.
Serv-i-revan	Uzun boylu sevgili, boyu selviye dönüşmüş, boyu selviyi andıran.
Settar	Allah'ın sıfatlarından biri. Örten, kapayan, gizleyen.
Sevdügüm	Sevdiğim, sevgilim.
Sevecen	İçten seven, koruyarak seven, şefkatli.
Sevennerin	Sevenlerin.
Seversez	Severseniz.
Sevli	Selvi, Selbi.
Sevmeginen	Sevmekle, sevmek ile.
Sevülmek	Sevilmek.
Sevülür	Sevilir.
Seyrakıp	Rakip, karşıt olan kötü kişi.
Seyran eylemek	Gezmek, gezinmek.
Seyran	Seyran, gezme, gezinti.
Seyrana çıhmak	Gezmeye, gezintiye çıkmak.
Seyrana düşmek	Gezintiye çıkmak.
Seyreylemek	Seyretmek.
Seyreylemiş	Seyretmiş, seyreylemiş.
Seyrine varmadan	Görmeye gitmeden, görmeye doymadan.
Seyrine varmak	Görmeye gitmek.
Seyyah	Gezgin, gezmen.
Seyyat	Avcı.
Seza	Layık.
Sıdk ile	İçtenlikle.
Sıdk	1. Doğruluk, gerçeklik. 2.İçten bağlılık.
Sıdk	Kalp temizliği, ahdına sadık olma, samimi.
Sıdkınan	Doğru olarak, içtenlikle.
Sığamak	Sıvazlamak, okşamak.
Sındırmak	Kırmak, koparmak.
Sınık	Kırık.
Sırat mizan	Doğru yol.
Sıratü'l-müstakim	Doğru yol.
Sırdaş	Sır ortağı, sır saklayan.
Sırma	Gümüş tel, altın yaldızlı gümüş tel.
Sırr-ı yezdan	Tanrı Sırrı.
Sırrım	Sırrımı.
Sızıldanmak	Sızlanmak, yakınmak, sürekli yakınmak.
Sim ü zer	Altın ve gümüş.
Sim	Gümüş, gümüş, tel.
Simizer	Sim ü zer, gümüş ve altın.
Sin I	Mezar, gömüt.
Sin II	1. ''S'' harfinin Arap abecesindeki adı. 2.Arap abecesinin on ikinci, Fars ve Osmanlı abecesinin on beşinci harfi.
Sin	Çin.
Sina	Sine, göğüs.
Sine	Göğüs, gönül, yürek.
Sine	Göğüs, kalp, iç.
Singirlenmek	Gerdanın sineye doğru güzelliğini bozmayacak bir ölçüde inmesi.
Sipin vahtı	Dua, yakarma zamanı; alatan; tan yerinin ağardığı zaman.
Sitem	1. Bir kimseye, yaptığı güce gidecek bir eylemin ya da söylediği sözün yarattığı kırgınlık v.b. olumsuzlukları öfkelenmeden belirtme. 2. Haksızlık, eziyet.
Sitemkar	Sitem eden, sitemli, sitem taşıyan zulum ve haksızlık eden.
Somat	Şölen sofrası, sofra.
Sona	Suna, dişi ördek.
Sorak	Merak, düşkünlük.
Soraram	Sorarım.
Sormak	Emmek, sorumak, soğurmak,
Sökel düşmek	Halsiz düşmek.
Söylerem	Söylerim.
Söylüyüm	Söyleyeyim.
Sözün sayı	Sözün doğrusu.
Sözüni	Sözünü.
Sufra	Sofra.
Sulb	Soy , sülale, zürriyet.
Sücut etmek	Secde etmek.
Sücut	Secde.
Südkar	Şeker .
Süheyl	Süheyl yıldızı, sevgili.
Süleyman	Kur'an'da anılan peygamberlerden biri, İncil'de de adı geçen İsrail kıralı (İ.Ö.970-93 1 arası). Kur'an'ın bir çok ayetinde Süleyman peygambere verilen iistiin güçler, ilalıi nİnıetier ve saltanattan söz edilir. Kur'an'a göre Süleynıan, Davut peyganıberin oğludur. Süleylan peygamberin kuşların dilini bildiğine, rüzgara ve cinlere hükmettiğine inanılır. Divan ve Halk şairleri, Süleyman peygamberin doğa üstü güçlerine ve kudretli yüzüğüne (Mührü Süleyman) şiirlerinde telmih yoluyla, sıkça değinirler. Divan ve Halk şiirinde Süleyman peygamber kuvvet ve kudret örneği olarak işlenir.
Sümme veçhullah	Allah'ın.
Sünnet	Hz. Muhammed'in Müslümanlarca uyulması gerekli davranışlarının ve değişik konularda söylemiş olduğu sözlerin tümü. İbadet yönünden sünnet, farz olan nazalardan önce ve sonra kılınan namazlardır.
Süresen	Süresin.
Süryani	Eski Suriye halkında, Samilerin Arami kolundan olan.
Süsen	Süsen Çiçeği.
Süz	Süzülerek.
Süzmege	Süzmeye.
Süzük	Süzgün, baygın.
Şad olmak	Sevinçli olmak, neşelenmek.
Şad	Sevinçli, şen.
Şadda	Kuşak.
Şadlığ deryası	Sevinç denizi.
Şadlığ-şadlık	Sevinç, sevinçlilik.
Şadlık ünü	Sevinç sesi, sevincin sesi.
Şahanterlan	Şahin kuşu.
Şahan-terlan	Şahin kuşu.
Şahbaz	İri bir tür akdoğan.
Şakkü'l - kamer	Ayın ikiye bölünmesi.
Şamama	Güzel kokulu, yuvarlak, sarı kırmızı ya da sarı kahverengi çizgili bir tür küçük kavun. Saz şairlerinin şiirlerinde genç kız memesi kimi kez şamamaya benzetilir.
Şana	Tarak.
Şar	Şehir, kent, pazar.
Şaşarsız	Şaşırırsınız.
Şavk	Işık.
Şavkı çalmış	Işığı vurmuş.
Şayan	Yakışır, yaraşır, değer.
Şaz	Şad, mutlu, mutluluk.
Şaz	Şad, sevinç, neşe, mut.
Şefi	Ela göz, tatlı şaşı.
Şefteli	Şeftali.
Şeher	Şehir, kent.
Şekva	Şikayet, aciz kaldığını ve zavallılığını haber vermek.
Şem	Balmumundan yapılma mum.
Şems ü kamer	Ay ve güneş.
Şems	Güneş.
Şeraben tahur	Cennete mahsus şurup.
Şerik	Ortak, ders, okul arkadaşı.
Şeş	Altı (sayı).
Şevle	Şule, alev, yalım, parıltı.
Şeyda bülbül	Gülün sevgisiyle kendini yitirmiş bülbül.
Şeyda	Şaşkın, deli, sevda delisi.
Şikar eylemek	şikar eylemek, avlamak.
Şikar	Av.
Şikest eylemek	Kırmak.
Şikeste	Kırılmış, incinmiş.
Şire	1.Şıra, daha mayalanmamış üzüm suyu; 2. Kimi meyve sularına verilen ad.
Şirin güftar	Tatlı söz.
Şirin	Ferhat ile Şirin hikayesinin baş kadın kişisi.
Şirin	Tatlı, sevimli.
Şita	Kış.
Şol	Şu.
Şovg-şovg	Şavk, ışık, parıltı.
Şövle	Şule, alev, yalım, parıltı.
Şuğ	Filiz, ağacın ilkbahar sürgünü.
Şuh-i-terlen	Özgürce uçan doğan.
Şule	Alev, ateş. alevlenmiş olan.
Şule	Alev, yalım.
Şüşe çekmek	Büyümeye, biçimlenmeye başlamak.
Şüşe	Şişe, sıvıların, özellikle içkilerin konulduğu camdan yapılmış dar ağızlı kap.
Tağ	Kavun, karpuz gibi bitkilerin gövdeleri ve yerde kayılan kolları, dalları­.
Taharetsiz	Temizlenmemiş, pis.
Tahayyüm	Acıma, rahmet kılma.
Tahayyür	Hayale getirme, hayalde canlandırma.
Tahça	Duvar rafı, duvara çakılmış kapaksız küçük dolap.
Tahir	Temiz.
Taht-ınan	Taht ile, tahtla.
Talak	Boşama.
Talan	Yağma.
Talanmak	Yağmalamak, yağma edilmek.
Talip	İstekli.
Talip	İsteyen, istekli, öğrenci, bağlı olan.
Tam taşı	İşaret taşı.
Tama	Hırsla isteme, aç gözlü.
Tamaşa	Temaşa, seyretme, hoşlanarak bakma.
Tamu	Cehennem.
Tamu	Cehennem.
Tan etmek	Hoş görmemek, kötülemek, yermek, ayıplamak.
Tan	Güneş doğmadan önceki alaca karanlık.
Tana	Susuzluktan yanmak.
Tanış	Tanıdık kimse, bildik.
Tanışak	Tanışalım.
Tan-yıldızı	Gün doğmadan önce doğu gözeriminde görülen parlak yıldız, Çoban yıldızı. Kervanyıldızı, Çulpan, Venüs.
Tapşırırsa	Söylerse, bildirirse.
Tapşırmak	1. lsmarlamak. 2.Emanet etmek. 3. Söylemek, ad söylemek.
Tarayı tarayı	Taraya taraya.
Tarhun	Yenilebilen ve hekimlikte kullanılan güzel kokulu bir bitki; tuzla otu.
Tariflemek	Tanımlamak.
Tarikat	Yol manevi yol, usul, tarz.
Tarlan	Doğan. Sarıya çalgın renkli, iri pençeli doğan.
Tartılım	Tartılayım.
Tay	Denk eş.
Taya	Dadı, süt anası.
Tecdid	Yenileme, yeniden yapma.
Tecella	Tur Dağı'nda Tanrı'nın Musa'ya görünüşü.
Teferrüc	Fikretmek, düşünmek, fikri harekete getirmek.
Tehi dest	Eliboş, züğürt.
Tek	Gibi.
Tekebbür	Kibirlenmek. Kendini büyük görmek.
Tekebbürlük	Kibirlenme, büyüklük taslama.
Tekin	Gibi.
Telef olmak	Yok olmak, ölmek.
Telli durna	Turna, telli turna.
Telli	1 .Kadın adı olarak, 2. Sorguçlu kimi kuş türleri için kullanılır.
Temaşa	Gezme, bakıp seyretme.
Temenna	Eli alnına götürerek selamlama işareti yapma.
Tene	Tane.
Ter	Yeni, taze.
Tercüman	Kurbanlık koyun.
Terezi	Terazi.
Terkini	Belli bir saatte ve yerde buluşma için sözleşme.
Terlan yiyenni	Terlan yiyenli. Doğandan daha yırtıcı avcı kuş.
Terlan-terlen	Sarıya çalgın renkli, iri pençeli doğan.
Terliyip	Terlemiş.
Tevekkül	İşi Allah'a bırakıp kadere razı olma.
Tevür tevür	Biçim biçim, her halinle.
Tezbahar	1. İlkbahar. 2. Erken gelen bahar.
Teze	Taze, yeni.
Tezelenmek	Yenilenmek.
Tezelenmek	Yenilenmek.
Tezkin	Teşbih etmek, benzetmek.
Tezze	Taze, yeni.
Tezzele	Tazele, yenile.
Tıfıl	Küçük çocuk.
Tığ-ı müjgan	Sevgilinin kaşları ve kirpikleri.
Tırıntaz	1. Tirendaz ''tir-endaz'', ok atıcı. 2. Uyumlu giyinmeyi huy edinmiş kimse. 3. Çok temiz kimse.
Timar	Sağaltma, iyileştirme.
Tir I	Benzer, denk eş.
Tir II	Ok.
Tomur olmak	Tomurmak, tomurcuklanmak, kabarmak.
Tomur salmak	Tomur sürmek, tomurcuklanmak, filizlenmek.
Tomur	Kabartı, ağaç ve asmalardaki filiz kabartıları.
Tor	1. Ağ, tuzak, kapan. 2. Acemi, toy, bir işi yapmakta becerisi olmayan.
Tora ilişmek	Ağa takılmak, tuzağa düşmek.
Tora salmak	Tuzağa düşürmek.
Tovuz	Tavus kuşu.
Toy I	Şölen, düğün.
Toy II	Toy kuşu, iri ya da orta boylu, tüyleri kızıl ve esmer benekli bir av kuşu. Toygun
Toy tamaşa	Eğlence, düğün dernek.
Toylak	Toy Kuşu.
Toylu tamaşalı	Eğlenceli, düğün dernekli.
Tozarmak	Toz kalkmak.
Tozmak	Gezmek, salınarak dolaşmak.
Tozumak	Tozarmak, tozu kalkmak.
Tozuyan	Tozaran.
Töhmet	Karaçalma, suçlama.
Tökmek	Dökmek.
Töküp	Dökmüş.
Tuba	Cennette bulunan ve kökü göklerde, dalları aşağıda olan ağaç.
Tuğ	Başlangıçta Türklerce kutsal sayılan ve kutas-kotas adı verilen Tibet öküzünün, sonraları atın kuyruk kıllarından yapılan sembol, hükümdarın verdiği saygınlık belirten sorguç.
Tuğu terlen [terlan-tarlan]	Başında uzun tüyleri olan, sarıya çalgın renkli, iri pençeli avcı kuş; tuğlu doğan.
Tumaşa	Temaşa, seyretme.
Tun	1.Köşe, bucak; gizli yer. 2.Yön, semt.
Tundan tuna atmak	Diyardan diyara sürüp dolaştırınak, bahtsızlığa uğratmak.
Tundan tuna	Uzak yerlere, felaketten felakete.
Tur Dağı	1.Bir dağ adı. 2.Dinsel inanca göre Tanrı'nın Musa'ya yüzünü yansıttığı dağ.
Turab	Türap, toprak.
Turabınnan	Türabından, toprağından.
Turan	Eski İranlılar tarafından Türk ülkesine verilen ad; Orta Asya.
Turap	Toprak.
Tuş gelmek	Karşılaşmak, görünmek.
Tutam	Tutayıın.
Tutuban	Tutarak.
Tutum	Tutam, demet, deste.
Tutum	Tutayım.
Tüg	Tiiy, telek.
Tümen	1. İran para birimi. 2. İran'da binlik altın. 3. On bin.
Türki	Türkçe. Türk milletine has.
Tütün	Duman, gönül yanığının dumanı.
Uca	Yüce, yüksek, yüksek yer.
Ucalanmak	Büyümek, boy atmak.
Ucalık	Yücelik, saygınlık.
Ucalmak	Yükselmek, yücelmek.
Ucasına	Yükseğine, yücesine.
Ucun ucun	Gizli gizli, bir yandan da...
Uçmak	Cennet.
Uğrun	Gizli.
Ukba	Ahret.
Ulak	Haberci.
Ulanmak	Ulaşmak, kavuşmak, eklenmek.
Umar	Çare.
Umdurmak	Ummasını sağlamak.
Umman	Büyük deniz, engin deniz, okyanus.
Umman	Engin deniz, okyanus.
Unulmaz	Onulmaz, iyileşmez.
Unutmuşam	Unuttum, unutmuşum.
Urmak	Vurmak.
Urum	Rum.
Usalmak	Uslanmak.
Ussuz	Akılsız, düşünemez.
Ustaz	Üstad.
Uşağ-Uşak	Çocuk.
Uşdu	Uçtu.
Uyuram	Uyurum.
Üce	Yüce, yüksek.
Ülfet	Kaynaşma, görüşme, konuşma.
Ümmet	Bir peygambere inanıp bağlanan cemaat.
Ün	Ses, yüksek ses.
Ürek	Yürek.
Ürküşmek	Ürkmek, bir şeyden korkup birden sıçramak.
Üryan	Çıplak.
Üsdüne	Üstüne.
Üsgek	Yüksek, yüce.
Üsgüf	Üsküf.
Üsküf	1. Başlık, serpuş 2. Simle bezeli baş örtüsü. 3.Genç kızların ve gelinlerin giydikleri, genellikle kırmızı renkli, ince keçe, şayak ya da çuhadan yapılmış başlık.
Üşe	(Üşmek) Toplanmak, üşüşmek.
Üz	Yüz, çehre.
Üzdürmek	Sızdırmak, süzdürmek.
Üzmege	Üzmeye.
Vade gelmek	Ömrün dolması, ömür süresinin dolması.
Va'de gelüben	Günün biter, ömrüm dolarsa.
Vade	Ömür, ömür süresi.
Vaha	Çöllerde çoğu kez yüze çıkan yer altı sularının yarattığı ve önemi suyun niceliğine bağlı olarak değişen tarım veya yerleşme bölgesi.
Vahdet	Yalnızlık, teklik, birlik.
Vahşet	Vahşilik.
Vahtıdır	Zamanıdır.
Vakt	Vakit, zaman.
Vaktında	Vaktinde, zamanında.
Vala	İpekten baş ve yüz örtüsü.
Varak	Yaprak, kağıt veya kitap yaprağı, yazılmış kağıt.
Vasf etmek	Överek ve anlatarak tarif etme, övme.
Vasfetmek	Anlatmak, tanımlamak, nitelendirmek.
Vasl	Birleştirme, kavuşma.
Velbağsü bağdel mevt	Öldükten sonra dirilme (Haktır).
Velekad	Asalet, iyilik.
Velvele	Gürültü, bağrışma.
Veran olmak	Yıkılmak, haraplaşmak.
Veran	Viran, yıkık.
Verende	Verdiği zaman.
Veresen	Veresin.
Vermenem	Vermem, ben vermem.
Vesvas	Kur'an-ı Kerim'de Nas suresi. 114/4. ayet.
Vesvese	Şüphe, kuruntu.
Virana	Virane, yıkıntı.
Vird	Sık sık ve devamlı okunan dua. Bir cüz.
Visal	Kavuşma -sevgiliye kavuşma- .
Vurasız	Vurasınız.
Vurmak	Sapmak, yönelmek.
Vücut şehri	Beden, can, özvarlık.
Yad ölke	Yabancı ülke, yabancı diyar.
Yadet	Hatırla.
Yad-yad	Yabancı.
Yağı	Düşman, hasım.
Yağlık	Büyük mendil, çevre.
Yahşı	İyi güzel, çok güzel.
Yakaram	Yakarım, yandırırım.
Yalçın	Laçin, benekli doğan.
Yaldak	Yalancı, aldatıcı.
Yalguz	Yalnız, tek başına.
Yan vermek	Arka çıkmak, desteklemek.
Yanağın zencirlenmesi	Yanağın kızarması, al al olması.
Yanah	Yanak.
Yanaknan	Yanak ile.
Yapalağ[yapalak]	Puhu kuşu, baykuş.
Yar vasfı	Sevgilinin nitelikleri.
Yara	Yare, sevgiliye.
Yaran	Yaren, arkadaş, dost.
Yaratan usta	Tanrı.
Yarı	Yari, sevgiliyi.
Yarım	Yarim, sevgilim.
Yarıma	Yarime, sevgilime.
Yarımdır	Yarimdir, sevgilimdir.
Yarın	Yarin, sevgilinin.
Yarından	Yarinden, sevgilisinden.
Yarısan	Yarisin, sevgilisisin.
Yaslanıp	Yaslanmış.
Yaşınan	Yaş ile.
Yaşmak	Kadınların başörtüsüyle gözlerini açıkta bırakacak biçimde alınlarını ve ağızlarını örtmeleri.
Yatam	Yatayım.
Yaylık	Yağlık, büyük mendil.
Yazan	Kader yazıcı, Tanrı.
Yedmek	Bir kimseyi elinden tutarak götürmek.
Yedullah	Allah'ın eli.
Yeğ	Yeğin, üstün.
Yek	Bir
Yeksan	Yerle bir. Beraber.
Yel	Rüzgar.
Yelmek	Dolaşmak, gezmek.
Yerağ	Silah, öldüren alet.
Yeren	Yaren, arkadaş. Dost.
Yeri	Yürü.
Yeşilbaş	Tüyleri kızıla çalgın kahverengi, beyaz, kara, mavi; başı ve kanat ucu telekleri yeşil renkli erkek ördek. Erkek yaban ördeği.
Yığılmak	Toplanmak, birikmek.
Yoh	Yok.
Yolu tutmak	Yola çıkmak, yola koyulmak, yola düşmek.
Yoluz	Yolunuz.
Yosma	Şen, güzel, fettan (genç kadın).
Yoz	Dava.
Yöğrük	Hızlı gitmek.
Yuca	Yüce, yüksek.
Yulduz	Yıldız.
Yunmak	Yıkanmak, arınmak.
Yusuf	İbrani Peygamberi. Yakup peygamberin oğlu, Yusuf'un serüveni Tevrat'ta, Tekvin bölümündedir. Yusuf, Kur'an'ı Kerim'de de yer alır [Yusuf Suresi]. İslami edebiyatlarda ''Ahsen'ül Kısas'' -Hikayenin en güzeli diye anılan Yusuf hikayesinin etkileri Türk Edebiyatı'nda da yaygındır. Yusuf ile Züleyha- Zeliha arasında geçen olaylar birçok mesneviye konu oldu, Yusuf ile Züleyha adını taşıyan bir çok hikaye yazıldı.
Yuvasın	Yuvasını.
Yügrük	Yüğrük. İyi yürüyen, iyi koşan, çevik.
Yükünen	Yüküyle, yükü ile.
Zağ	Karga.
Zahit	Süs ve makamlarından feragat eden kimse. Sofi.
Zahm	Yara.
Zahman	Vatan, ülke, bir kimsenin doğup büyüdüğü yer.
Zail	Sona eren, devamlı olmayan, geçen.
Zalım	Zalim.
Zar çekmek-zarı çekmek	Acı çekmek
Zar etmek	Ağlamak.
Zar	Ağlama, inleme.
Zara-çalmak	Ağlatmak, inletmek.
Zara-salmak	Ağlatmak, inletmek.
Zarılanmak	Acı çekerek ağlamak, inlemek.
Zarıncı	Yatalak hasta.
Zeher	Zehir.
Zehrimar	Yılan zehiri.
Zemheri	Kışın en sert dönemi, karakış.
Zemzem	Kabe yakınındaki bir kuyu, bu kuyunun Müslümanlarca kutsal suyu.
Zencir	Zincir.
Zer	1. Altın. 2. Altın sarısı renk.
Zer-cığa tel	Turnanın renkli tüyleri ve telekleri.
Zer-cığa	Altın sarısı ve yeşil karışımı renk, altın yeşili.
Zerli tuğ	Altın tuğ, altın bezeli tuğ.
Zerre	Pek ufacık parça.
Zerrin	Altından yapılma, altın görünüşlü, altın renkli.
Zikr	Zikir, anma.
Zilf-zilif	Zülüf.
Zinet	Ziynet, bezek, süs, takı.
Zöhre	Zühre. Tahir ile Zühre adlı halk hikayesinin baş kadın kişisi, Tahir'in sevgilisi.
Züban	Lisan, dil.
Zükür	Erkekler.
Zül-cenan	İki cennet.
Zülfikar	Hz. Ali'nin çatallı kılıcı.
Zülf-zülüf	Şakaklardan sarkan saç demeti, saç lülesi.